Gelauwerd auteur, essayist en dichter Stefan Hertmans heeft een sterke band met de UGent: als alumnus, later als doctorandus en gastdocent. Academisch onderzoek speelt tot vandaag een sleutelrol in zijn werk en de basis daarvoor werd gelegd aan de UGent. “Mijn filosofische vorming is essentieel geweest in mijn denken. De universiteit heeft mij het vermogen geschonken om in twijfel een vorm van waarheid te zien."
In het kort
- Schrijver, essayist en dichter Stefan Hertmans is UGent-alumnus van het jaar
- Van 1970 tot 1974 studeerde hij Germaanse Filologie aan de UGent; in 2010 verdedigde hij er zijn doctoraat in de Kunstwetenschappen
- Zijn schrijverschap is intens beïnvloed door zijn tijd aan de universiteit
Allereerst, proficiat met de titel UGent-alumnus van het jaar. Hoe belangrijk is deze erkenning voor jou?
“Het is mijn alma mater, dus het is een vorm van thuiskomen en erkenning krijgen. Zoals voor veel mensen zijn mijn studiejaren de gelukkigste tijd van mijn jeugd geweest. Mijn doctoraatsverdediging in 2010 was trouwens ook een van de feestelijkste dagen van mijn leven.”
Hoe kijk je terug op de tijd die je doorbracht aan de universiteit, begin jaren 70?
“Het was een heel andere tijd wat betreft didactische aanpak. Wij moesten ontzettend veel uit het hoofd leren, en daar ben ik tot vandaag dankbaar voor. Nog altijd ken ik tal van citaten uit de Middelnederlandse of de achttiende-eeuwse literatuur uit het hoofd. En dan waren er nog de vele proffen die mijn blik verruimden: Walter Prevenier van Historische Kritiek, Alexander Bolckmans voor Europese literatuur, de legendarische Willem Schrickx voor Engelse Letterkunde. Ik heb ook nog één jaar les gehad van de flamboyante Willem Pée, een flamingant en filoloog van de oude stempel.”
Hoe heeft jouw tijd aan de universiteit je schrijverschap beïnvloed?
“Zeer intens. Schrijven deed ik lang voor ik begon te studeren, toen ik nog niet echt wist wat het inhield. Ik schreef voor de schoolkrant in het secundair en ik herinner me vaag een lang gedicht gebaseerd op ‘Mei’ van Herman Gorter dat gelukkig verloren is gegaan (lacht). Mijn tijd aan de universiteit zette mijn kijk op schrijven en publiceren helemaal op zijn kop. Wie van wezenlijke betekenis is geweest voor mijn ontwikkeling als schrijver, was professor moderne literatuur Anne-Marie Musschoot. De verbanden die zij legde tussen literatuur, filosofie, muziek en andere kunsten waren voor mij een echte eye-opener. Haar blik was internationaal en Europees, vandaar dat ik me altijd heb afgezet tegen een Vlaams identitaire definitie van schrijverschap. Als schrijver omarm ik het hele Europese denken over literatuur.”
Stefan Hertmans: "Mijn tijd aan de universiteit zette mijn kijk op schrijven en publiceren helemaal op zijn kop."
Schreef je ook tijdens je studententijd?
“Schrijven wel, maar publiceren niet. De confrontatie met de wereldliteratuur tijdens mijn opleiding schrok me te veel af, waardoor ik in de tien jaar na mijn studies uitsluitend heb geschreven zonder iets te publiceren.
Pas op mijn 30ste, onder aanmoediging van Willy Roggeman, zette ik de stap naar publicatie. Hij was toen een toonaangevende auteur en ik speelde in zijn jazzband. We raakten bevriend en ik liet hem enkele uittreksels lezen. ‘Je moet daar iets mee doen’, moedigde hij mij aan. Dat leidde in 1982 tot de publicatie van mijn debuutroman ‘Ruimte’, gecomponeerd op basis van honderden bladzijden handschrift.”
Heb je nog bijzondere niet-academische herinneringen aan je studententijd?
“Absoluut. Ik woonde samen met mijn vriendin en wilde mijn ouders financieel niet tot last zijn. Dus hebben wij jarenlang gewerkt in studentenrestaurant De Brug. In de namiddag gingen we walmend van de frietgeur naar de les (lacht). Daarnaast speelde ik jazzgitaar bij het universitair jazzcombo. Via die weg kwam ik in contact met de mensen die het jazzfestival organiseerden in de Sint-Pietersabdij, waar ik enkele jaren heb geholpen.”
Je hebt een boekenrek vol filosofie staan in je werkkamer. Wat betekende filosofie voor jouw intellectuele ontwikkeling?
“Mijn filosofische vorming is van grote betekenis geweest voor mijn schrijverschap. Mijn keuze voor de UGent had ook te maken met de humanistische visie van de universiteit. Die visie heeft voor mij een grote rol gespeeld. Als je Schopenhauer en Nietzsche begint te lezen, verlies je snel je geloof, hoe diepgeworteld dat ook is in je kindertijd. De universiteit heeft mij dus wel degelijk geëmancipeerd.
Omdat ik tegendraads was, volgde ik geen wijsbegeerte bij destijds populaire proffen als Jaap Kruithof of Etienne Vermeersch, maar bij professor Rudolf Boehm. Zijn colleges hebben op mij een onuitwisbare indruk nagelaten. Dankzij hem ontdekte ik het werk van Edmund Husserl, wiens wetenschapstheorie ik nog steeds bijzonder inspirerend vind. De fenomenologische methode heeft me iets belangrijks geschonken: het vermogen om in twijfel een vorm van waarheid te zien.
Stefan Hertmans: "Hoe enthousiast je als student ook bent, je krijgt veel kennis te vroeg mee. Daarom moet je blijven studeren en lezen."
Ik lees nog bijna elke dag filosofie. Ik grijp soms ook terug naar boeken die ik als twintiger heb gelezen, maar die ik nu helemaal anders interpreteer. Toen was ik nog te jong om alles te doorgronden. Hoe enthousiast je als student ook bent, je krijgt veel kennis te vroeg mee. Daarom moet je blijven studeren en lezen.”
Hoe belangrijk is je academische vorming voor jouw schrijven?
"Ik voel tot vandaag een sterke band met academisch denken en onderzoek. Aan grotere essays of een roman als ‘De Bekeerlinge’ ging jaren studiewerk vooraf. Ook als docent ben ik altijd onderzoek blijven doen binnen mijn vakgebied. Verder volg ik zijdelings wat er op academisch niveau over mijn werk wordt geschreven en ben ik geïnteresseerd in masterscripties die daarmee te maken hebben. Wat ik vooral boeiend vind, is het meta-academische aspect: Is objectiviteit mogelijk in de esthetische theorie? Met welke methodes gaan onderzoekers aan de slag en hoe filteren ze kennis?"
Waar ben je nu mee bezig?
“Zoals meestal: met een aantal projecten tegelijk. Ik heb een lang gedicht klaar, en ben bezig een selectie uit mijn journalen samen te stellen. Ik plan ook een boek over de figuur en de betekenis van Sofokles’ Antigone voor onze tijd, waarin ik zowel bestaand als nieuw materiaal wil verwerken. Ook dat project, dat wellicht een aantal jaar in beslag zal nemen, sluit aan bij mijn academische verleden. Mijn doctoraat in de Kunstwetenschappen, dat ik in 2010 heb verdedigd, ging over de betekenis van Antigone voor de dramaturgie van vandaag, in het licht van Hölderlins vrij spectaculaire vertaling en interpretatie van die tekst. Zo zie je maar, de UGent kun je ook zien als een rode draad in mijn werk (lacht).”
Wie is Stefan Hertmans?
- Stefan Hertmans werd in 1951 geboren in Gent.
- Hij behaalde in 1974 zijn diploma Germaanse Filologie aan de Universiteit Gent.
- Als dichter, romancier, essayist, columnist, recensent en vertaler heeft hij een indrukwekkend literair oeuvre opgebouwd dat internationale erkenning geniet.
- Hertmans brak door in het Nederlands met zijn boeken ‘Naar Merelbeke’ (1994) en ‘Steden’ (1998).
- Zijn wereldwijde doorbraak kwam met ‘Oorlog en Terpentijn’ (2013), genomineerd voor de Man Booker International Prize en Premio Strega Europeo.
- Hertmans wordt geprezen voor zijn uitzonderlijke schrijfstijl en diepe observaties van de samenleving.
Een van de inzenders die hem voordroeg als UGent-alumnus van het jaar formuleerde het zo: “Geen enkele Nederlandstalige auteur overtreft hem in veelzijdigheid en kwaliteit van zijn oeuvre.”
Stefan Hertmans door de ogen van Wim Oosterlinck
Alumnus Wim Oosterlinck ontving Stefan Hertmans voor zijn podcast Drie Boeken op een wel heel bijzondere locatie: de belvedère van de Boekentoren. “Een monument als Stefan Hertmans interviewen terwijl je letterlijk op twee miljoen boeken zit dat was om kippenvel van te krijgen.”
De verstrengeling van geschiedenis met een persoonlijk verhaal in verschillende van Hertmans’ romans vindt Wim Oosterlinck geniaal.
“In zijn romans komt zijn magistrale schrijverschap het best tot zijn recht. Op een bijzonder meeslepende en diepgravende manier slaagt hij erin een gebeurtenis in de geschiedenis te verbinden met een persoonlijk verhaal. Absolute must reads zijn Oorlog & Terpentijn, De Bekeerlinge en De Opgang. Ik was zelfs een beetje verslaafd aan De Bekeerlinge. Toen ik het boek uit had, vond ik het zo jammer dat het voorbij was.”
Lees ook
UGent-alumnus van het jaar: wie waren de eerdere laureaten?
De UGent zou geen UGent zijn zonder alumni. Daarom huldigen we jaarlijks een oud-student die een bijzondere prestatie heeft neergezet.
Op 16 mei keert Stefan Hertmans terug naar zijn alma mater om zijn award in ontvangst te nemen. Daar deelt hij welke werken of objecten hem inspireren, die je nadien kan bezoeken op een tentoonstelling.
Lees ook
Bio-ingenieur: één richting, meerdere wegen
Vanuit een brede interesse in wetenschap kozen ze voor de richting bio-ingenieur, maar waar bracht die keuze hen uiteindelijk? De ene verduurzaamt alle mogelijke bedrijven, terwijl de andere premium alcoholvrije dranken ontwikkelt. Wannes, Laurens, Rik en Charlotte - vier boeiende verhalen over hoe één opleiding leidt tot verrassende carrières.
Chelly’s strijd tegen leukemie: “We hebben je nodig – registreer je als stamceldonor”
Toen Chelly Kerkhof in december 2023 de diagnose acute myeloïde leukemie kreeg, stond haar wereld stil. Op 26-jarige leeftijd, in het laatste jaar van haar masterstudie Communicatiewetenschappen aan de UGent, werd ze plotseling geconfronteerd met een keiharde realiteit: haar leven was afhankelijk van een stamceldonor.
Industrieel Ontwerpen: één richting, meerdere wegen
Vier alumni blikken terug op hun opleiding en de richting die ze uiteindelijk uitgingen. Wat begon op dezelfde weg leidde naar andere oorden voor Pauline, Rob en Alyssa.
UGent-alumnus van het jaar: wie waren de eerdere laureaten?
De UGent zou geen UGent zijn zonder alumni. Daarom huldigen we jaarlijks een oud-student die een bijzondere prestatie heeft neergezet.
