Hun onderzoek naar giftige schimmels in voeding is de basis, maar professoren Sarah De Saeger en Marthe De Boevre doen een pak meer. Een gedeelde passie voor ontwikkelingssamenwerking geeft hen een concreet doel: ze willen de gevaarlijke stoffen, die in het Globale Zuiden nog vaak tot doden leiden, volledig uitroeien.
Dit artikel werd voor het eerst gepubliceerd op 26 oktober 2022. De geïnterviewde werd opnieuw gecontacteerd voor een actuele stand van zaken in juni 2023.
Wat is de kans dat twee vrouwelijke proffen uit hetzelfde vakgebied elkaars passie delen? “Heel klein”, lachen UGent-proffen Sarah De Saeger en Marthe De Boevre van de faculteit Farmaceutische Wetenschappen. Ze trekken regelmatig naar het buitenland, waar ze nieuwe contacten leggen en samenwerkingen aangaan die niet alleen hun onderzoek, maar ook de lokale bevolking ten goede kunnen komen. Hun onderzoek focust zich op mycotoxinen, giftige stoffen in schimmels, en is enkel mogelijk door de intensieve band met lokale partners, vooral in Afrikaanse landen.
Passie voor ontwikkelingssamenwerking
Sarah en Marthe kiezen er bewust voor om hun werk niet enkel van achter hun bureau te doen. “Natuurlijk spenderen we vele uren in het labo en achter de computer. Dat moet ook, om ons verder op de kaart te zetten als toplabo”, legt Marthe uit. “Maar alleen publiceren is voor ons niet voldoende. We willen niet dat ons onderzoek uitsluitend in wetenschappelijke papers verschijnt. We willen ermee aan de slag.”
Daarom richtten ze MYTOX-SOUTH op, een wereldwijd netwerk om onderzoek over te brengen naar het Globale Zuiden. De voorbije jaren is MYTOX-SOUTH uitgegroeid tot een grote, professionele organisatie met een toenemend aantal partners. Sarah: “Gelukkig hebben we in postdoctoraal onderzoekster Celine Meerpoel een derde zielsverwant gevonden om de dagelijkse werking te coördineren.”
Want het netwerk is op veel fronten actief. “We delen niet enkel onze kennis met onderzoekers en universiteiten, maar werken ook aan bewustwordingscampagnes bij lokale landbouwers, consumenten en overheden. Die moeten we meekrijgen in het verhaal, willen we het probleem oplossen”, gaat Marthe verder.
Schimmels die kanker veroorzaken
Het probleem waar ze naar refereert, de mycotoxinen, zorgen in landen waar weinig aandacht is voor voedselveiligheid voor veel (dodelijke) slachtoffers. Sommige mycotoxinen zijn zo giftig dat ze kankers veroorzaken of het immuunsysteem aanvallen.
Hoewel mycotoxinen overal aanwezig zijn in voeding, vormen ze vooral in Afrika een grote dreiging. “Mensen worden er acuut blootgesteld aan heel hoge waarden van mycotoxinen. Tachtig procent van alle gevallen van leverkanker doen zich voor in ontwikkelingslanden en worden onder andere gerelateerd aan aflatoxinen, een soort mycotoxine. Daar komt nog eens bij dat de meeste Afrikanen een weinig gevarieerd dieet hebben en dus continu worden blootgesteld aan dezelfde toxische stoffen”, vertelt Marthe.
Samen met lokale landbouwers en overheden werken Marthe en Sarah aan bewustwordingscampagnes.
Kennis delen
Om de mycotoxineproblematiek in het Globale Zuiden aan te pakken, is een samenwerking voor de twee onderzoeksters de enige manier die werkt. “Je moet goed luisteren. Van achter je computer of in je labo kan je heel wat informatie vergaren, maar enkel door in gesprek te gaan met de lokale gemeenschap ontdek je hoe de maatschappij werkt en wat de culturele gevoeligheden zijn.”
Sarah: “Zo merk je pas op het terrein hoe verschillend gewoontes en eetpatronen zijn. Hier in Europa is ons dieet heel gevarieerd. In sub-Sahara-Afrika zijn heel wat inwoners afhankelijk van een monotoon dieet en eten ze drie keer per dag maïs, die heel gevoelig is aan mycotoxinebesmetting. Bovendien is er bij ons in Europa heel wat wetgeving die mycotoxinen uit onze voeding moet houden. In veel ontwikkelingslanden is het niet simpel om de wetgeving toe te passen, dus moet je preventief werken en mensen bijscholen.”
Bewustwording
Die bewustwordingscampagnes voeren de twee onderzoekers op verschillende niveaus. “Wij gaan zowel bij boeren als consumenten en leren hen hoe de schimmels eruit zien en wat ze moeten doen om ze te bestrijden”, vertelt Sarah.
“Daarnaast proberen we op seminaries te spreken en contacten te leggen bij overheden, in de hoop dat ze de wetgeving over voedselveiligheid beter zouden toepassen”, vertelt Sarah. “Dat doen we zonder het podium op te eisen. We ondersteunen initiatieven en verbinden organisaties die rond de problematiek werken. Vooral lokale partners zijn belangrijk om duurzame samenwerkingen aan te gaan.”
Een sterk netwerk als basis
Duurzame samenwerkingen aangaan, begint bij een sterk netwerk. Daarom onderhouden Sarah en Marthe de banden met hun alumni goed. “Afrikaanse doctoraatsstudenten die in Gent hun studies afwerken, weten waar de situatie precair is en welk onderzoek nodig is om daar te helpen en een verschil te maken.”
Een WhatsApp-groepje vormt de basis. “We praten niet alleen over mycotoxinen, maar ook over privézaken. Het is echt een soort van community geworden, met een gemeenschappelijk doel: mycotoxinen bestrijden.”
Sarah: “Wij reizen naar daar om samen te werken met lokale partners, in een tweerichtingsverkeer. Door ter plaatse te gaan, kunnen we beter tot een echte dialoog komen, als gelijkwaardige partners.”
Deuren openen
De aanpak van Sarah en Marthe werpt vruchten af. “We merken dat er steeds meer aandacht is voor voedselveiligheid en mycotoxinen. Zelfs in regio’s waar tot over enkele jaren nog nooit over voedselveiligheid is gesproken, organiseren ze nu debatten en seminaries over mycotoxinen.”
Bovendien opent ze nieuwe deuren. Dat merkte Sarah na haar laatste reis: “Het was nog maar de tweede keer dat een UGent-delegatie naar Nigeria ging, maar mede door onze lokale contacten en de credibiliteit die we in andere Afrikaanse landen hebben opgebouwd, konden we spreken met de Nigeriaanse interuniversitaire raad en het wetenschappelijk onderzoeksfonds.”
Het sterkt het duo alleen nog maar meer in wat ze doen. “Iets terug kunnen doen voor de maatschappij geeft ons een ongelooflijke voldoening. Is het de makkelijkste weg? Ongetwijfeld niet, maar voor ons is het wel de enige juiste weg.”
Lees ook
Leading ladies met een missie: giftige schimmels in voeding bestrijden
Van over de hele wereld komen onderzoekers en overheden raad vragen bij Sarah De Saeger en Marthe De Boevre. De twee UGent-onderzoeksters zijn absolute autoriteiten in hun vakgebied: giftige stoffen in schimmels die kankers veroorzaken en je immuunsysteem aantasten. “We willen onze kennis delen met regio’s die er nood aan hebben.”
Sarah De Saeger is hoogleraar aan de faculteit Farmaceutische Wetenschappen en directeur van het Centre of Excellence in Mycotoxicology and Public Health. Haar favoriete plekje aan de UGent is de Plantentuin. Ze gaat er af en toe nog eens om te ontspannen.
Marthe De Boevre is hoofddocent aan de faculteit Farmaceutische Wetenschappen en gespecialiseerd in klinische mycotoxicologie. Ze houdt van het adembenemende zicht vanop de hoogste verdieping van de Boekentoren.
Lees ook
Internationale toperkenning voor onderzoekster die strijdt tegen 'verborgen' honger
Professor Dominique Van Der Straeten mag zich voortaan fellow noemen van de prestigieuze American Association for the Advancement of Science (AAAS). Een internationale erkenning voor onderzoekers die een onschatbare bijdrage leveren aan de wetenschap en de toepassing ervan. In het geval van professor Van Der Straeten is dat voor haar onderzoek dat ‘verborgen’ honger en de gevolgen van de klimaatverandering moet terugdringen.
Waar bewaar je chocolade tijdens de zomer?
Een probleem voor zoetekauwen tijdens de zomer: waar moet je heen met je chocolade? Gewoon in de snoepkast laten liggen of toch maar de koelkast?
CO₂ van staalproducent wordt visvoer
Wat heeft de productie van staal te maken met de productie van visvoer? Als het van UGent’ers Myrsini Sakarika en Nele Ameloot afhangt: alles. Zij helpen namelijk CO₂ van staalproducent ArcelorMittal Belgium om te zetten in proteïnen, die op hun beurt kunnen dienen voor visvoer. Baanbrekend onderzoek, al moet er nog een en ander gefinetuned worden: “Vissen zijn nogal veeleisend als het op hun dieet aankomt.”
Zoetstof die helemaal smaakt als suiker: knap staaltje van (Vlaamse) biotechnologie
Een nieuwe suikervervanger, zeg maar Stevia 3.0, smaakt nét als suiker en is een pak gezonder. Ontwikkeld door een Amerikaans bedrijf, maar mee bedacht door UGent-professor Marjan De Mey. Een link die ook in de toekomst duidelijk overeind zal blijven.
