Last van de warmte in de zomer? Goed nieuws: ons lichaam heeft van nature goede mechanismen om af te koelen, weet Jan Bourgois, professor inspanningsfysiologie. We kunnen bovendien leren om te acclimatiseren.
In het kort
- Het menselijk lichaam kan evolutionair gezien goed om met warme klimaten.
- Via zweet en bloedvaten in de huid houden we onze lichaamstemperatuur constant.
- Bij een hogere omgevingstemperatuur kan het tot 14 dagen duren tot je lichaam is aangepast.
Om te begrijpen waarom, moeten we terug in de tijd. De roots van de mens liggen in Afrika, een omgeving met een subtropisch klimaat. We zijn met andere woorden subtropische wezens. Ons lichaam kan dus vanuit evolutionair perspectief goed om met een warme omgeving. We kunnen ons zelfs deels aanpassen aan hitte, waardoor we tropische temperaturen beter verdragen. Dat acclimatisatieproces duurt 14 dagen.
Wat doet hitte met je lichaam
“De mens is homeotherm: we streven naar een constante kerntemperatuur van gemiddeld 37°C. Als onze kerntemperatuur stijgt - door een warme omgeving of door fysieke activiteit - doet ons lichaam er alles aan om onze kerntemperatuur binnen bepaalde grenzen te houden”, vertelt Jan Bourgois.
Het is de hypothalamus, de zogenaamde thermostaat van het menselijke lichaam, die onze kerntemperatuur onder controle houdt. Het werkt met twee mechanismen: de bloedvaten ter hoogte van de huid zetten uit waardoor warmte wordt afgegeven aan de omgeving en als dat niet volstaat werkt zweet als een natuurlijke airco voor ons lichaam.
Zweet is het belangrijkste afkoelingsmechanisme tijdens fysieke inspanningen. Als we het te warm krijgen, geven onze zweetklieren vocht af op de huid. Dat vocht verdampt en voert zo overtollige warmte af. Dat ons zweet verdampt, is daarbij essentieel. Daarom dragen we bij warm weer beter geen katoenen kledij, want dan plakt je zweet in je kledij en kan het niet verdampen. Het is ook beter je zweet niet voortdurend af te vegen: geef het de kans te verdampen.
Zo wen je aan tropische temperaturen
We kunnen met andere woorden goed om met warme klimaten. “De mens gedijt zelfs het best bij een temperatuur van 28°C, zonder rechtstreekse zonnestraling, en met een luchtvochtigheidsgraad van 40 à 60 procent”, aldus Jan Bourgois. Dat laatste is cruciaal: als de luchtvochtigheidsgraad hoger is, verdampt je zweet niet en koel je dus niet voldoende af. Dan loopt je kerntemperatuur op, en kan je een hitteslag krijgen.
Ook temperaturen die boven de 30°C gaan, kunnen we best verdragen, dankzij ons zeer efficiënt thermoregulatiesysteem. Al vraagt het soms wel een beetje training. Hoe? Simpelweg door je te onderwerpen aan temperatuurverschillen.
Oefen dezelfde fysieke activiteiten die je gewoon bent verder uit als het heet is. Aanvaard wel dat je tempo iets lager ligt. Of dat nu wandelen, lopen of fietsen is. Zo train je je thermoregulatiesysteem. Je leert sneller en meer zweet te produceren, en leert je lichaam zo makkelijker af te koelen.
“Vergeet die dagelijkse airco en laat je lichaam het werk doen”, is de opmerkelijke raad van Jan Bourgois.
Doe je het juist, dan ben je na 14 dagen gewend aan de hogere temperatuur. Als je fysiek fit bent, heb je een streepje voor. Ook leeftijd speelt een grote rol: het thermoregulatiesysteem werkt minder goed bij oudere mensen.
“Vergeet dus maar die airco, en laat je lichaam het werk doen”, is de opmerkelijke raad van Jan Bourgois. “Airconditioning ontregelt je thermoregulatiesysteem, want je lichaam komt te weinig in contact met temperatuursverschillen. Al raad ik airco wél aan in extreme omstandigheden, voor een gezonde werkomgeving.”
Maximumtemperatuur voor de mens
Er zijn natuurlijk grenzen aan ons thermoregulatiesysteem. Vermoedelijk ligt de maximum omgevingstemperatuur die de mens kan verdragen rond de 50°C. Onze kerntemperatuur mag dan weer niet hoger zijn dan 42°C vooraleer ze fataal wordt. Al zijn daar heel wat individuele verschillen tussen. Zo is er een geval gekend van iemand die ooit een kerntemperatuur van 46,5°C overleefde , en dit zonder neveneffecten. Het is de hoogste geregistreerde lichaamstemperatuur ooit.
Lees ook
Zo bescherm je jouw viervoeter tegen de hitte
Terwijl wij mensen vooral genieten van warme zomerdagen, is het voor honden en katten vaak afzien. Hoe kan je het best je geliefde viervoeter koel houden? Met gezond verstand kom je al een heel eind, aldus professor Sylvie Daminet, vakgroepvoorzitter van de Vakgroep Kleine Huisdieren.
Lees ook
Anne-Sofie zoekt geneesmiddelen tegen kanker in de bodem van het bos
Als je onderzoeker Anne-Sofie De Rop niet op bureau of in het labo van de faculteit Bio-ingenieurswetenschappen vindt, is ze in het bos bodemstalen aan het nemen. In die bodem hoopt ze toekomstige geneesmiddelen te vinden tegen bijvoorbeeld kanker en diabetes.
Onderzoek naar zeldzame oogziekten aan de UGent: “We mogen zeggen dat we tot de wereldtop behoren”
Zo’n 8 procent van de bevolking heeft een zeldzame ziekte. In België gaat het om 800.000 patiënten. Een van hen is de anderhalfjarige Oliver die blind werd geboren. Hij wordt van dichtbij gevolgd door professor Bart Leroy, die met zijn team opmerkelijke vooruitgang boekt in het onderzoek naar zeldzame oogaandoeningen.
Zijn vitaminepillen onschuldig?
Een dagelijkse dosis vitamines en mineralen is voor heel wat mensen deel van hun routine geworden. Zeker in de winter grijpen we massaal naar vitamine D, omdat we denken dat we zo onze weerstand versterken. Maar klopt dat en is het dagelijkse vitaminepilletje wel zo onschuldig?
Stoppen met slaapmiddelen: zo doe je het veilig en verantwoord
In België kreeg één op de vijf mensen in 2023 een voorschrift voor slaapmedicatie. Daarmee is België koploper in Europa. “Veel mensen zien het als een onschuldig pilletje,” zegt huisarts en klinisch farmacoloog Ellen Van Leeuwen, “maar slaapmiddelen zijn geen snoepjes.”
