Nog nooit een bij zien vliegen in de winter? Dat is geen toeval. De meeste bijen zie je enkel in de lente en de zomer. Tijdens de winter gaan ze in ruststand of sterft de hele kolonie, afhankelijk van de soort bij. “Als de zon begint te schijnen, gaat de natuurlijke wekker van bijen af”, vertelt UGent-onderzoeker Ivan Meeus.
De hommels zoemen ondertussen alweer lustig rond. “Zij zijn traditioneel de eerste bijen die wakker worden in de lente”, zegt Ivan Meeus, postdoctoraal onderzoeker aan de UGent. “Vlaanderen telt meer dan driehonderd soorten bijen. Die ontwaken niet allemaal tegelijk.”
Overwinteren bijen
Om te begrijpen wat bijen doen tijdens de winter, moet je een onderscheid maken tussen sociale en niet-sociale bijen. “Niet-sociale bijen leggen een eitje om voort te planten, met wat stuifmeel erbij zodat het larfje overleeft, en verlaten dan het nest. De larve eet het voedsel, verpopt zich in het voorjaar tot volwassene, en gaat in winterslaap tegen het eind van de zomer”, legt de onderzoeker uit.
Dat is anders voor sociale bijen."Daar start de koningin een nest met veel larven en werksters die voedsel binnenhalen. Het nest wordt groter en groter, tot er ‘dochterkoninginnen’ komen. Die graven zichzelf in tijdens de winter en gaan in ruststand. De oude koningin en alle werksters sterven."
Natuurlijke wekker
Bij de honingbij gaat het er nóg anders aan toe. "Zij halen nectar uit bloemen en leggen een grote voorraad aan voor de winter. Hun taak zit er dan op want voor de winter sterft een groot deel van de bijen en blijven alleen de koningin en enkele werksters over. De honing in het nest dient als brandstof en houdt hen warm."
Hoe weten bijen wanneer ze wakker moeten worden? "Daar is nog geen sluitend wetenschappelijk antwoord op. Voor hommels weten we dat wel. Die zitten onder de grond tijdens hun winterslaap en als de zon op de aarde schijnt en opwarmt, worden ze wakker. Ze zijn zo geëvolueerd dat ze de temperatuurstijging linken aan wakker worden."
Bloemen voor bijen
De laatste jaren gaat er veel aandacht naar bijen. “Het dringt tot de mensen door dat bijen belangrijk zijn voor ons ecosysteem”, vertelt Meeus. “Er worden veel acties georganiseerd en het leeft in de hoofden van mensen dat ze bijenvriendelijke bloemen moeten zaaien. Dat is goed, want hoe meer bloemen, hoe sneller bijen voeding vinden als ze uit hun winterslaap komen.”
De onderzoeker maakt daarbij meteen een kanttekening: “Exotische bloemen zijn dan wel mooi om naar te kijken, maar doen niet veel voor bijen. Bijen leven van inheemse bloemen en kruiden.”
Sinds 2022 is er aan de UGent een Fonds Bijen, opgericht door onderzoekers uit verschillende faculteiten. Zij willen op die manier het onderzoek rond bijen een stimulans geven. Wil je meer weten over het fonds of heb je interesse om het te steunen?
Lees ook
Moeten we ons zorgen maken over de vogelgriep?
Zorgwekkend nieuws uit de Verenigde Staten. Daar is het vogelgriepvirus overgegaan van vogels op runderen, en zelfs op een mens. Hoe zit het bij ons? We stelden onze vragen aan professor Jeroen Dewulf, epidemioloog aan de faculteit Diergeneeskunde.
Wat kikkers ons kunnen leren over de oorsprong van menselijk haar
Wanneer in de evolutie ontstonden haar en nagels? UGent-onderzoeker Kris Vleminckx toont aan dat het genetische programma om een mensenhaar te maken wel vijftig miljoen jaar ouder is dan gedacht.
Dierenartsen op zoek naar betere griepvaccins voor de mens
De jaarlijkse griepprik is niet altijd even doeltreffend en daarom is de medische wereld al lang op zoek naar een griepvaccin dat een bredere bescherming biedt. Ook aan de faculteit Diergeneeskunde wordt meegezocht.
Kan mijn hond een blindengeleidehond worden?
Van elke 10 puppy's die worden opgeleid tot assistentiehond, worden er maar 4 goedgekeurd. Veel tijd en geld gaat zo verloren. UGent-dierenarts en geneticus Bart Broeckx zoekt hiervoor een oplossing in het DNA van mogelijke hondenouders.
