Bacteriën kunnen mogelijks helpen tegen chronische longziekten. En het strafste van al: ze zitten gewoon al in onze longen. Een ontdekking die ondertussen een internationale dimensie kreeg en kan leiden tot nieuwe behandelingen.
“Mijn mond viel open toen ik de eerste resultaten zag.” Onderzoeker Aurélie Crabbé is nog altijd enthousiast over de ontdekking die haar team deed in samenwerking met nationale en internationale collega’s. Een goedaardige bacterie die ontsteking bij patiënten met chronische longziekten mogelijks kan tegengaan. “Er zal nog veel werk in kruipen, maar ik ben hoopvol dat we er op termijn mensen mee kunnen behandelen.”
Veel mensen, want wereldwijd lijden zo’n 300 miljoen mensen aan COPD, ofwel chronisch obstructief longlijden. De ziekte verandert je leven drastisch. Door zuurstoftekort kunnen zelfs simpele dingen, zoals de trap opgaan, moeilijk zijn. De ziekte gaat niet over, maar je kan de symptomen wel verminderen met medicijnen zoals ontstekingsremmers. Die werken niet altijd voldoende en er zijn vaak bijwerkingen. Aurélie Crabbé leidt het onderzoek dat (hopelijk) uitmondt in een nieuwe behandeling voor deze en andere chronische longziekten.
Bacteriën kunnen helpen
“Vroeger dachten we dat longen steriel waren. Ondertussen weten we dat dat niet klopt en dat er zowel ziekteverwekkende bacteriën, als andere micro-organismen in de longen kunnen zitten”, legt Crabbé uit. “Over die ziekteverwekkers weten we al veel, maar over die andere micro-organismen en hun functies nog niet. Als microbioloog stelde ik me daar vragen bij: kunnen bepaalde bacteriën ook iets goeds bijdragen?”
Dus ging Charlotte Rigauts, postdoctoraal onderzoeker in het team van Crabbé, aan de slag met de meest voorkomende longbacteriën. “We hebben ziekteverwekkende bacteriën die ontsteking veroorzaken in het laboratorium gekweekt in aanwezigheid van longcellen. Daar voegden we bacteriën waar we de functie nog niet goed van kenden aan toe om het effect te meten. Zo ontdekten we dat de bacterie ‘Rothia mucilaginosa’ ontsteking kan onderdrukken.”
Goede bacterie vermeerderen
Crabbé: “Je kan je natuurlijk de vraag stellen hoe het komt dat mensen nog chronische longziektes krijgen als we ook die goede bacteriën in ons dragen. Uit ons onderzoek blijkt dat patiënten met een longziekte meer ontsteking hebben als ze minder van de goedaardige bacteriën hebben. Als we ze dus actief willen inzetten bij ziektes, moeten we ze zien te vermeerderen. Dat is alvast één van de denkpistes.”
Die aanpak moet volgens Crabbé verder onderzocht worden. “Longpatiënten krijgen vaak antibiotica, die veel bacteriën in de longen platbombarderen. Zo worden de ziekteverwekkers deels gedood, maar overleven ook de goede bacteriën niet. Een mogelijke aanpak is dus om een antibioticatherapie uit te werken die selectiever is en de goede bacteriën niet doodt.”
Maar er zijn ook andere denkpistes. “We denken aan het inbrengen van de goede bacteriën in de longen van patiënten. Eventueel via inhalatie, maar daar is nog een pak onderzoek voor nodig om aan te tonen dat dat ook veilig en effectief is. Daarnaast bestuderen we welke ontstekingsremmers de bacteriën produceren zodat we een nieuw anti-inflammatoir geneesmiddel kunnen maken dat zich daarop baseert. Er zijn nog veel opties.”
Influenza en COVID-19
De ontdekking kan ook een rol spelen bij de behandeling van influenza en zelfs bij coronapatiënten. “Een deel van de patiënten ontwikkelt ernstige ziektes en ontstekingen. Als reactie op die infectie, maakt hun lichaam een pak pro-inflammatoire cytokines (eiwitten die ontsteking bevorderen) aan, met een ‘cytokinestorm’ tot gevolg. Je immuunsysteem is helemaal out of control en dat kan fatale gevolgen hebben.”
“Nu krijgen die patiënten zware ontstekingsremmers met een hoop mogelijke neveneffecten. Als we die ontsteking kunnen remmen met goedaardige bacteriën, zouden we heel wat mensen mogelijks kunnen helpen. Maar daar zijn we helaas nog niet.”
Internationaal onderzoek
Het zal niet verbazen dat het onderzoek veel aandacht trekt, ook internationaal. “Om te kunnen aantonen dat onze bacterie werkt buiten het labo, ging ik te rade bij de collega’s in Australië. Daar was Geraint Rogers meteen enthousiast toen ik onze resultaten voorlegde. Hij is een van de grondleggers van microbioomonderzoek bij patiënten met chronische longziekten.”
De Australische onderzoeksgroep heeft het klinische luik van de studie gedaan. Zij hebben tests gedaan om na te gaan of er een verband is tussen de hoeveelheid van de bacterie in longstalen van patiënten met een chronische longziekte en de hoeveelheid pro-inflammatoire cytokines. “Met behulp van de expertise van Rogers en zijn team konden we onze onderzoeksvraag beantwoorden: ja, hoe meer Rothia mucilaginosa aanwezig is in longstalen van patiënten, hoe minder inflammatie wordt waargenomen. De resultaten zijn veelbelovend, maar geven nog geen causaliteit aan. Er is nog meer onderzoek nodig om te bevestigen dat de bacterie ontstekingsremmend werkt in patiënten. Ik ben bijzonder enthousiast over de resultaten en hoop er mensen mee te kunnen helpen. Dat is en blijft het uiteindelijke doel van mijn onderzoek.”
Lees ook
Biedt stoelgang een behandeling voor parkinson?
Een recente studie naar de ziekte van Parkinson toont aan dat een stoelgangtransplantatie een waardevolle nieuwe behandeling kan zijn. “Het biedt een potentieel veilige, doeltreffende en kostenefficiënte manier om de symptomen en de levenskwaliteit van miljoenen mensen te verbeteren. Een ‘bacteriepil’ zou de stoelgangtransplantatie misschien wel vervangen. Maar er is meer onderzoek nodig.”
Onderzoeker strijdt tegen vervelende bijwerking van borstkankerbehandeling met innovatieve contrastvloeistof
1 op de 9 vrouwen in België krijgt borstkanker. De behandeling gaat vaak gepaard met de inspuiting van een radioactieve vloeistof en blauwe kleurstof waarvan de borst jarenlang blauw kan kleuren. Om dat te vermijden werkt UGent-onderzoeker Loren Deblock aan een nieuwe contrastvloeistof gemaakt van… nanokristallen.
Dierenartsen op zoek naar betere griepvaccins voor de mens
De jaarlijkse griepprik is niet altijd even doeltreffend en daarom is de medische wereld al lang op zoek naar een griepvaccin dat een bredere bescherming biedt. Ook aan de faculteit Diergeneeskunde wordt meegezocht.
Knip, knip: Zijn moleculaire schaartjes de antibiotica van de toekomst?
“De antibioticacrisis verplicht ons out-of-the-box te denken en innovatieve ideeën te proberen”, zegt Yves Briers. Met zijn spin-off Obulytix brengt hij nu meer dan twintig jaar academisch onderzoek naar de markt.
