Nood aan nieuwe kamerplanten of extra groen in de tuin? Beter even researchen vooraleer je naar het tuincentrum trekt, zeker als je kinderen of huisdieren hebt. Sommige planten zijn namelijk giftig als je ze aanraakt of opeet, weet professor Lars Chatrou: “Denk twee keer na voor je vredespalm, blauwe monnikskap of monstera in huis haalt.”
In het kort
- Veel planten in onze tuin of woonkamer zijn giftig
- De meeste zijn niet dodelijk, maar er zijn uitzonderingen
- Planten zijn de derde meest voorkomende oorzaak van vergiftiging
Waarom zijn sommige planten giftig?
“Het is misschien een open deur, maar een plant kan niet wegrennen. Alleen door zich aan te passen en desnoods toxisch te worden, kan hij zijn voortbestaan verzekeren. De tabaksplant bijvoorbeeld, die kan zijn nectar in een fractie van een seconde giftig maken wanneer een insect die probeert te stelen. Sommige planten zijn dan weer toxisch omdat ze concurrenten weg willen houden. Je zag misschien al dat adelaarsvarens een heuse monocultuur kunnen vormen in de ondergroei van bossen. Ze hebben niet graag andere plantjes rondom zich en produceren daarom een kankerverwekkende stof, die ze in de bodem laten lekken. Gelukkig wordt die stof ook vrij snel afgebroken.”
Zijn planten op verschillende manieren giftig?
“Sommige planten kunnen huiduitslag veroorzaken als je ze aanraakt. Andere bevatten stoffen die, als je ze inneemt, kanker of hartritmestoornissen kunnen veroorzaken, of inwerken op je centrale zenuwstelsel. Die laatste zijn de meest dodelijke. Het meest notoire voorbeeld is de gevlekte scheerling, die meer en meer in de Gentse kanaalzone voorkomt, maar ook langs de Schelde en de Leie. Eet je ervan, dan is de kans groot dat je het niet overleeft omdat je ademhalingsspieren verlamd geraken. Hoogstwaarschijnlijk vormde dat plantje het voornaamste ingrediënt van Socrates’ gifbeker.”
Lars Chatrou: "Uit Duitse cijfers blijkt dat planten, na drugs en chemische producten, de derde meest voorkomende oorzaak van vergiftiging vormen. Meer nog dan paddenstoelen, zelfs."
Welke kamerplanten haal je beter niet in huis als je kinderen of huisdieren hebt?
“Eerst en vooral: oleander. Dat is eerder een plant voor in de tuin, maar veel mensen hebben er ook binnen eentje staan. Peper je kinderen in dat ze eraf moeten blijven. Honden en katten vinden de bladeren niet lekker, maar als ze zich vervelen, durven ze er toch van te eten. Dat kan tot hartfalen leiden. Hetzelfde geldt voor planten uit het geslacht Kalanchoë: populair wegens niet kapot te krijgen, maar er zijn al katten gestorven nadat ze ervan aten. Kattenliefhebbers mijden ook beter alle leliesoorten, want een eetavontuurtje kan tot acuut nierfalen leiden. Heb je een hond, let dan op met vredespalm. Alle delen van die plant – en dan vooral de zaden – zijn toxisch.”
Mooi maar gevaarlijk, dus. Hebt u nog meer voorbeelden?
“Planten uit het Aloë-geslacht worden hier meer en meer verkocht, maar naast hun medicinale kwaliteiten bevatten ze ook giftige delen. Katten en honden zullen niet meteen sterven als ze de bladeren eten, maar ze worden er wel suf en slaperig van, of krijgen last van braken of diarree. Ten slotte wil ik graag waarschuwen voor een aantal giftige soorten uit dezelfde familie: Araceae (aronskelk-achtigen), Dieffenbachia (dief van Bagdad), Zantedeschia (calla), Philodendron (varkensblad), Spathiphyllum (lepelplant of vredeslelie) en Monstera (gatenplant). Wanneer de bladeren gegeten worden, veroorzaakt dat een brandend gevoel, zwelling en eventueel ontsteking van het maag- en darmstelsel. Wat Dieffenbachia betreft, zijn er al vergiftigingsgevallen met dodelijke afloop bij honden gedocumenteerd.”
Wat zijn de meest voorkomende giftige planten in tuinen?
“Lelietje-van-dalen of meiklokje zie ik vaak tussen het gras in tuinen groeien. Ruikt heerlijk, maar als je het eet, kan dat tot hartritmestoornissen leiden. Sneeuwklokje: idem dito. Net als digitalis of vingerhoedskruid, dat ook veel in siertuinen voorkomt. Dodelijk zijn ze niet meteen, maar je past toch beter op, zeker met kinderen. Net als de blauwe monnikskap, die op je zenuwstelsel inwerkt en twee bijnamen heeft: ‘duivelskruid’ en ‘wolfsdood’. De gevaarlijkste is het peperboompje. Die staat ook in de rotstuin van de Gentse plantentuin en de Latijnse naam is Daphne mezereum. Mezereum komt van het Perzische woord voor ‘doden’. De naam verraadt het dus al: oei, pas maar op.”
Kan je die snoodaards onder de planten makkelijk herkennen?
“Ik moet je teleurstellen: nee, helaas. Al is er misschien één uitzondering, namelijk twee extreem giftige planten uit de nachtschadefamilie, die ook bij ons voorkomen: wolfskers en bilzekruid. Als je een blaadje kneust, ruikt het muffig, niet lekker. Maar dat geldt enkel voor die ene familie, waartoe trouwens ook de tomaat- en aardappelplant behoren.”
Lars Chatrou: "De gevaarlijkste is het peperboompje. De Latijnse naam is Daphne mezereum. Mezereum komt van het Perzische woord voor ‘doden’. De naam verraadt het dus al: oei, pas maar op."
Zijn giftige planten gevaarlijker voor kinderen dan voor volwassenen?
“Uit Duitse cijfers blijkt dat planten, na drugs en chemische producten, de derde meest voorkomende oorzaak van vergiftiging vormen. Meer nog dan paddenstoelen, zelfs. En in die groep zijn kinderen zwaar oververtegenwoordigd. Kinderen zijn kleiner, wegen minder en hebben een sneller metabolisme, dus een bepaalde hoeveelheid gif zal op kinderen een veel groter effect hebben. Kinderen zijn bovendien nieuwsgierig en stoppen weleens iets in hun mond. Ik heb drie zonen, die intussen studeren. Maar het heeft me ooit veel tijd en aandacht gekost om hen aan te leren dat ze niet om het even wat in hun mond mochten stoppen.” (lacht)
Lars Chatrou is sinds 2019 professor aan de vakgroep biologie van de faculteit Wetenschappen. Zijn vakgebied is de systematische en evolutionaire plantkunde. Het meest houdt hij van de Plantentuin en van het fietspad tussen Gent en Merelbeke-Melle, waar zijn vriendin woont. Favoriete plantje? Wildemanskruid, dat veel in de Alpen en de Pyreneeën voorkomt.
Lees ook
Bio-ingenieur zet bomen in als bio-airco
Sinds mei staat in het Belgisch paviljoen op de Biennale Architettura 2025 in Venetië een bijzondere proefopstelling: Building Biospheres. Al drie maanden lang ervaren bezoekers er hoe een plantvak met 250 subtropische planten en bomen een aangenaam binnenklimaat creëert.
Lente in de Plantentuin: deze planten staan nu in bloei
De Gentse Plantentuin is altijd de moeite waard om eens te bezoeken, maar met de eerste zonnige dagen komt de tuin helemaal tot leven. Wandel vanaf de hoofdingang tot aan de mediterrane tuin en terug, en bewonder deze negen planten.
Bloeien hyacinten en narcissen door 'lentekriebels'?
Hoe weten voorjaarbloeiers dat het tijd is om naar boven te komen? Hebben ze last van lentekriebels? Of speelt er iets anders?
Sterven of slapen: wat doen bijen in de winter?
Nog nooit een bij zien vliegen in de winter? Dat is geen toeval. De meeste bijen zie je enkel in de lente en de zomer. Tijdens de winter gaan ze in ruststand of sterft de hele kolonie, afhankelijk van de soort bij.
