De coronacrisis heeft een grote negatieve impact op de meest kwetsbare vluchtelingen, dat blijkt uit een studie van de Wereldgezondheidsorganisatie die afgelopen vrijdag, op de Internationale Dag van de Migrant, is gepubliceerd. Het onderzoek werd geleid door onderzoekers van de UGent en de Universiteit van Kopenhagen. “We zijn bijzonder blij dat de WHO op de kar is gesprongen. Op die manier kan ons onderzoek wereldwijde weerklank krijgen”, klinkt het.
Het begon bij een vraag die enkele UGent-onderzoekers zich stelden, het eindigde in een WHO-rapport, op basis van een wereldwijde studie. “Meer dan 30.000 vluchtelingen hebben deelgenomen aan de enquête. Niet iedereen daarvan heeft de vragen tot het einde ingevuld, maar dat is hoe dan ook een zeer mooie, hoge participatie”, zegt professor Ilse Derluyn, die het onderzoek heeft geleid en zich aan de vakgroep Sociaal Werk en Sociale Pedagogiek en het Centre for the Social Study of Migration and Refugees (CESSMIR) al jaren focust op onderzoek naar het psychosociaal welzijn van niet-begeleide minderjarige vluchtelingen.
Vluchtelingen zonder papieren
Uit het rapport, dat de naam ‘ApartTogether’ kreeg, blijkt dat de impact van het coronavirus en de maatregelen die getroffen worden, groot is. Een opvallende bevinding uit het onderzoek is dat heel wat respondenten aangeven dat ze nu meer discriminatie ervaren dan voor het losbarsten van de coronacrisis. Bij dakloze vluchtelingen zegt zelfs de helft dat ze nu vaker gediscrimineerd worden op basis van hun origine in vergelijking met voor de pandemie.
Maar er is nog een ander, misschien nog groter probleem. “Vluchtelingen zonder papieren hebben schrik om naar de dokter te gaan als ze zich ziek voelen, bijvoorbeeld als ze symptomen hebben van corona. Ze vrezen dat ze uitgewezen zouden worden als ze een bezoekje brengen aan de dokter en dus gaan ze niet”, vertelt de onderzoekster. “Dat is natuurlijk een probleem en daar moeten de overheden rekening mee houden.”
Niet dezelfde startpositie
De onderzoekster hoopt dan ook dat beleidsmakers de conclusies goed lezen. “Als je sommige verhalen leest, raakt je dat natuurlijk. De situatie voor vluchtelingen is nu al zo moeilijk, maar door de coronacrisis wordt die alleen nog schrijnender”, legt ze uit. “Ik besef wel dat we het allemaal wat moeilijker hebben in deze tijden. Het grote verschil is dat we niet op dezelfde startpositie beginnen. De situatie voor vluchtelingen, die al ellendig was, wordt nu nog ellendiger. Daar kunnen we iets aan veranderen.”
De bal ging aan het rollen begin maart, toen de coronacrisis ook in ons land losbarstte. Een nieuwe realiteit en dus nieuwe onderzoeksvragen. “Daar moeten we iets mee doen, besefte ik”, aldus professor Derluyn. Samen met postdoc An Verelst zocht ze literatuur op over de gevolgen van een lockdown op vluchtelingen en migranten. “Er zijn al veel reflecties en opiniestukken over geschreven, maar een echt onderzoek was er nog niet”, vertelt Derluyn. “Dus besloten we ermee aan de slag te gaan.“
Groter dan enkel België
Het begon met een simpele, niet al te lange enquête gericht op vluchtelingen en migranten. “De focus lag van bij het begin op het psychosociaal welzijn. We vroegen ons af hoe vluchtelingen en migranten deze crisis beleven en welke gevolgen het voor hen heeft”, legt Derluyn uit.
Omdat het verhaal van vluchtelingen verder gaat dan de Belgische grenzen, besloten de UGent’ers om het onderzoek ook Europees uit te rollen. “Ik heb wat collega’s waar ik al lang mee samenwerk aangesproken die in andere Europese landen actief zijn binnen het vakgebied met de vraag of ze wilden meewerken”, vertelt de professor. “Zij reageerden bijzonder enthousiast en hebben me geholpen bij de vertaling van de vragenlijst, het verspreiden van de enquête en de opvolging.”
Vertaald in 37 talen
De uitrol werd een huzarenstukje. “Omdat vluchtelingen van overal ter wereld kunnen komen, moesten we de enquête in zo veel mogelijk talen vertalen. Uiteindelijk werden het er 37: van Arabisch, tot Engels, Pasjtoe en zelfs Tagalog”, zegt Derluyn. “We wilden zo veel mogelijk mensen bereiken.”
Om dat bereik zo groot mogelijk te maken, sprak ze verschillende organisaties aan. “Zowel financieel, als in tijd en veiligheid was het niet mogelijk of verantwoord om zelf ter plekke te gaan met een clipboard en de vragen te stellen aan de vluchtelingen”, legt de onderzoekster uit. “Daarom hebben we organisaties aangesproken om hun netwerk van vluchtelingen en migranten aan te spreken.”
Contact met WHO
Zo kwam ze bij de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) uit. “Ik had al contact met het Europese regionale kantoor van de WHO in Kopenhagen. Daar bleken ze bijzonder veel interesse te hebben in ons onderzoek en niet veel later werden we uitgenodigd voor een vergadering. Online, natuurlijk.”
“De WHO wilde er graag een rapport over publiceren en dus hebben we dankzij hun organisatie en wereldwijde contacten het onderzoek opgeschaald naar de hele wereld”, legt Derluyn uit.
Beleid beïnvloeden
De onderzoekster had, samen met de verschillende partners, van bij het begin een duidelijk doel voorop gesteld: het beleid beïnvloeden. “We voelden dat er een probleem was en dus willen we met ons onderzoek zo veel mogelijk impact creëren. Met de WHO samenwerken is daarom natuurlijk logisch, want hun forum is heel groot.”
Dat de WHO pas zo laat in het onderzoek stapte, is vrij uniek. “Ze werken vaak samen met onderzoekers, maar meestal zitten ze van bij het begin mee aan tafel. Het gebeurt niet vaak dat ze zich vasthechten aan een lopend onderzoek”, vertelt Derluyn. Dat heeft natuurlijk ook nadelen. “Ze waren niet ‘in charge’ van bij het begin en dat bleek niet altijd vanzelfsprekend, ook naar academische vrijheid toe.”
Iets betekenen in de vluchtelingenproblematiek
Met het onderzoek hoopt professor Derluyn de beleidsmakers, nationale en internationale organisaties en praktijkwerkers te bereiken. “Ik ben voortdurend op zoek naar hoe ik als onderzoeker iets kan betekenen in het hele migratieverhaal en in de situatie van vluchtelingen in het bijzonder. Ik denk vaak na over hoe we ervoor kunnen zorgen dat onze bevindingen opgepikt worden door beleid, want dat is niet zo simpel in deze tijd”, legt Derluyn uit. “Je weet op basis van onderzoek wat de mogelijke oplossingen zijn, maar een impact hebben op het beleid is vaak heel wat moeilijker.”
Op 18 december 2020 verscheen het WHO-rapport. Lees de belangrijkste conclusies of consulteer het integrale onderzoeksrapport.
Lees ook
UGent-virologen leveren strijd tegen virussen in nieuw onderzoeksgebouw
Professor Xavier Saelens en zijn team werken elke dag aan nieuwe en verbeterde vaccins en geneesmiddelen tegen griep- en coronavirussen. Dat doen ze vanaf nu in een nieuw onderzoeksgebouw. “Ons uiteindelijke doel: zieke mensen helpen.”
Gedaan met stokjes in de neus? Eenvoudige corona-ademtest in de maak
Een coronatest die even snel en makkelijk is als een ademtest bij een alcoholcontrole: binnenkort is het mogelijk. Onderzoekers van imec-MICT-UGent bouwden mee aan een gebruiksvriendelijk toestel dat tegen de zomer in gebruik kan zijn.
Schuilt in ieder van ons een complotdenker?
Er lijkt een hoogconjunctuur voor complotdenken aan de gang te zijn. Zo’n nieuwe ziekte die uit het niets opduikt, met zoveel doden als gevolg? Dat moét wel een samenzwering zijn, aldus velen. Het internet werd en wordt dan ook overspoeld met allerlei complottheorieën. Dat brengt ons tot de vraag: waarom geloven mensen in de meest onwaarschijnlijke verhalen en waarom vinden we dat een probleem?
Twee buitenlandse doctoraatsstudenten over hun ervaring met de lockdown in Gent
Doctoraatsstudenten Elaheh Niazi uit Iran en David Gleerup uit Denemarken arriveerden rond de start van de tweede lockdown in Gent. Ze zijn hier ondertussen enkele maanden, maar veel hebben ze nog niet gezien van de stad of zelfs van de collega’s.
