Van zodra de pandemie voorbij is, komt de klimaatcrisis opnieuw in beeld. “We moeten streven naar een CO2-uitstoot van nul. Niet ‘een beetje minder’, maar helemaal naar nul”, vindt wetenschapsfilosoof Maarten Boudry. En daar is een globaal debat voor nodig, weg van de te simplistische visies die het debat nu beheersen.
“De klimaatverandering is een feit. Er is al minstens 20 jaar voldoende wetenschappelijke consensus om dat te stellen. Daar hoeven we niet meer over te discussiëreren”, zegt Maarten Boudry. “Het debat moet nu gaan over de oplossingen en remedies. Daarover kan je wel kritisch nadenken en van mening verschillen.”
Als houder van de leerstoel Etienne Vermeersch, organiseert Boudry op 11 mei zo’n debat, met internationale sprekers. “Als land kan je mooie inspanningen leveren. Maar om echt een verschil te maken, moet je dit globaal aanpakken. Daarom heb ik bewust gekozen voor een divers en internationaal panel. Zo wilde ik ook zeker iemand die met een niet-Westerse bril naar de problematiek kijkt.”
Dat is Opha Pauline Dube, hoogleraar milieukunde aan de universiteit van Botswana en hoofdauteur bij het IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change). “Ik ben heel benieuwd naar wat haar perspectief is over hoe je oplossingen voor het klimaat kan verzoenen met armoedebestrijding en economische ontwikkeling.” Daarnaast komen de Amerikaanse milieubeleidsexpert Ted Nordhaus, de Britse auteur, journalist en milieuactivist Mark Lynas en Jean-Pascal van Ypersele, hoogleraar klimaat- en milieuwetenschappen aan de Universiteit van Louvain-la-neuve en voormalig IPCC-ondervoorzitter.
Tovenaars en profeten
De visies over hoe we uit de klimaatcrisis moeten geraken en welke maatregelen we daarvoor moeten treffen, liggen soms ver uit elkaar, beseft Boudry. “De wetenschapsjournalist Charles Mann bedacht de tweedeling van tovenaars en profeten. De profeten vinden dat de menselijke beschaving uit haar voegen is gebarsten. Zij willen dat we ons gedrag grondig wijzigen en gaan vooral voor minder: minder groei en minder consumptie. De tovenaars rekenen op groei en innovatie om hieruit te geraken. Meer technologie en slimme oplossingen dus.”
Tovenaars en profeten denkers anders over de vraag: hoe moet je klimaat afwegen tegenover economische ontwikkelingen of armoede? “Op dit moment zijn uitstoot en economische ontwikkeling heel sterk aan elkaar gekoppeld. Hoe meer welvaart, hoe meer fossiele brandstoffen, dus hoe meer CO2 je uitstoot en hoe erger de klimaatopwarming. De vraag moet daarom zijn: hoe koppel je die twee los van elkaar? Kan de economie blijven groeien zonder dat het een impact heeft op het klimaat en het milieu?”
Dat is niet voor elk land even eenvoudig. “Voor landen als India bijvoorbeeld, is het makkelijker om steenkool te blijven gebruiken. Dat is de goedkoopste manier om hun economie uit het slop te helpen. Rijkere landen moeten het voorbeeld geven en inzetten op andere vormen van energievoorziening. In België zijn we rijk genoeg om steenkool niet langer te aanvaarden. Wij moeten het voortouw nemen.”
Meer nodig dan politieke moed
Het klinkt simpel, maar dat is het helaas niet. “Je verandert niet zomaar de hele fossiele infrastructuur. Ik vrees dat heel wat mensen onderschatten op hoeveel manieren wij afhankelijk zijn van fossiele brandstoffen. Die zitten echt overal. Niet alleen in zichtbare vorm, zoals in benzine en kerosine, maar ook onrechtstreeks in plastic, metaal, cement en zelfs ons voedsel. Bijna alles wat we doen zorgt op een of andere manier voor CO2-uitstoot. Dat verander je niet op 1-2-3.”
Die vereenvoudigde voorstelling van wat moet gebeuren, bemoeilijkt het debat. “Het is een goede zaak dat de klimaatspijbelaars de crisis op de agenda hebben gezet. Alleen denken zij vaak dat we het probleem kunnen oplossen met wat politieke moed. Politici hebben die indruk versterkt, door beloftes te doen die ze niet kunnen waarmaken. Je kan niet in vijf of zelfs tien jaar naar nuluitstoot gaan. Het is helaas een stuk ingewikkelder dan even een aantal moedige beslissingen nemen”, legt de wetenschapsfilosoof uit.
“Politici zijn te veel bezig met symbooldossiers. Het recycleren van plastic of het inzetten van elektrische bussen bijvoorbeeld. Dat klinkt allemaal heel goed, maar als je dat eens goed becijfert, besef je dat dat amper een verschil zal maken. Politici moeten meer op lange termijn durven denken. Ze zijn erop gefocust de uitstoot een klein beetje naar beneden te krijgen op korte termijn, om een goede beurt te maken. En ze denken vooral aan hun eigen land of stad. We moeten veel breder en verder kijken. De uitstoot moet tegen 2050 naar nul. Niet alleen hier, maar over de hele wereld.”
Het debat ‘Climate change is real. Now what should we do about it?’ werd live gestreamd vanuit Vooruit in Gent op dinsdag 11 mei 2021 vanaf 19 uur. De discussie werd geleid door wetenschapsjournalist Desiree Hoving.
Lees ook
De impact van klimaatverandering begrijpen? Meten, meten en nog meer meten!
“De klimaatverandering is een globaal probleem. Maar als je de impact ervan echt wil kennen, moet je lokale data hebben.” Dat zeggen meteoroloog Steven Caluwaerts en bio-ingenieur Pieter De Frenne. Ze doen beiden onderzoek naar microklimaat, zij het met een ander vertrekpunt. “Eigenlijk zijn we heel complementair bezig. We zouden vaker moeten afspreken!”
Een veilige kluis voor ons blauwe goud?
Steeds vaker kampt Vlaanderen in de zomer met waterschaarste, terwijl we ’s winters meer dan voldoende – of zelfs te veel – water hebben. Kunnen we dat winterwater niet bewaren voor de zomer? Bio-ingenieurs Marjolein Vanoppen en Bart De Gusseme proberen het uit in het project ‘Deeper Blue’.
Klimaattoren in Congo dicht een groot gat in onze kennis
Diep in het Congolese regenwoud staat een toren van 57 meter hoog die moet helpen in de studie van de klimaatverandering. De UGent-klimaattoren meet sinds oktober 2020 hoeveel CO₂ het tropische bos opslaat en hoeveel water het verdampt. Op die plek is hij uniek”, vertelt professor Pascal Boeckx.
Helena nam als student deel aan de grootste klimaattop ter wereld
Helena Van Tichelen zat in het middelbaar toen de spijbelacties en jongerenmarsen rond het klimaat losbarstten. Het engagement dat ze toen oppikte, is ze jaren later nog lang niet kwijt. Midden november schoof ze de lessen en cursussen van haar derde bachelor bio-ingenieurswetenschappen even aan de kant om naar Egypte te trekken voor de grootste klimaatconferentie ter wereld: COP27.
