Oktober is internationale borstkankermaand. Een op 8 vrouwen in België wordt getroffen door borstkanker. Het is de meest voorkomende vorm van kanker bij vrouwen. Wereldwijd zijn onderzoekers op zoek naar innovatieve detectie- en behandelmethodes. Zo ook experimenteel oncologe An Hendrix en medisch oncologe Hannelore Denys, twee Gentse toponderzoeksters die elke dag gepassioneerd mee het verschil willen maken. Kan het onderzoek naar extracellulaire vesikels leiden tot innovatieve detectiemethodes die de mammografie vervangen?
Borstkanker ontstaat wanneer cellen in de borst zich ongecontroleerd delen, waardoor een tumor ontstaat. “Zonder behandeling blijven deze kankercellen groeien en kunnen ze zich verspreiden naar andere organen via de bloedbaan of de lymfevaten. Eens er uitzaaiingen zijn, verminderen de overlevingskansen drastisch, dus vroege detectie is enorm belangrijk”, legt Hannelore uit.
Hannelore Denys is gespecialiseerd in het klinisch behandelen van borstkanker. Als arts heeft ze veel contact met patiënten. Als hoofddocent aan de UGent geeft ze haar opgebouwde kennis dan weer graag door aan de studenten geneeskunde. Collega An Hendrix voert fundamenteel onderzoek naar kanker. An vind je vooral in het labo waar ze op zoek gaat naar nieuwe detectie- en behandelmethodes, lang voor ze effectief ingezet worden bij patiënten. De twee kennen elkaar al jaren en werken nauw samen.
Maatwerk voor elke patiënt
Hannelore benadrukt dat naast vroege detectie, ook een volledige karakterisering van de tumor aangewezen is. Elke borsttumor is anders, waardoor de behandeling per patiënt verschilt. Het idee van een universele oplossing voor kankerbehandeling behoort nu echt wel tot het verleden.
“Lange tijd was het chirurgisch verwijderen van de borsttumor en de omliggende weefsels de voornaamste behandeling tegen kanker. Dat is gelukkig niet meer zo. De operaties zijn nu fysisch veel minder ingrijpend en ook de bestralingsmethoden zijn sterk verbeterd. Bovendien zijn er heel wat nieuwe behandelingsmethodes ontwikkeld. Zo is er grote vooruitgang op vlak van chemotherapie met ADCtherapie, immunotherapie, doelgerichte therapie, etc. Vaak worden therapieën gecombineerd, afhankelijk van het type borsttumor. Een multidisciplinair team stippelt een individueel behandeltraject uit, op maat van elke patiënt. ‘One size fits all’ is dus definitief verleden tijd”, gaat Hannelore verder.
“An is pionierswerk aan het verrichten, ze doet sinds 2010 onderzoek naar de diagnostische en therapeutische mogelijkheden van extracellulaire vesikels. Een hele mond vol, maar de resultaten zijn veelbelovend”, vertelt Hannelore trots. “Samen met de collega’s van het Labo Experimenteel Kankeronderzoek werkt ze op iets wat de detectie en de behandeling van borstkanker enorm vooruit zal helpen.”
Cellen communiceren met elkaar via ‘briefjes’
An verduidelijkt enthousiast haar onderzoek. “Mensen communiceren voortdurend met elkaar. Elke dag sturen we over de hele wereld 300 biljoen mails uit. Ook onze cellen communiceren met elkaar via ‘briefjes’, die we extracellulaire vesikels noemen. In één ml bloed zijn tot wel een miljard van deze extracellulaire vesikels aanwezig. Het zijn blaasjes die door onze cellen worden afgescheiden en door een andere cel in ons lichaam weer worden opgenomen. Zo beïnvloeden ze het gedrag van andere cellen.”
Microscoopbeeld en illustratie van cellulaire vesikels
“Wie met een elektronenmicroscoop naar die blaasjes kijkt, merkt meteen op dat ze enorm verschillen van elkaar qua grootte en vorm. Bijzonder interessant voor oncologen is dat de inhoud van die blaasjes een afdruk vormt van de cel die het blaasje heeft afgescheiden”, vertelt An. Zo kom je dankzij de inhoud van de blaasjes meer te weten over de tumor? “Exact! Bij kankerpatiënten levert het ons meer info op over de kenmerken en de activiteiten van de tumor.”
Extracellulaire vesikels: van afvalproduct naar sleutel tot vroege detectie
Het bestaan van extracellulaire vesikels werd pas ontdekt in de jaren ‘60. Onderzoekers beschouwden de blaasjes toen als een afvalproduct van een cel. “Tijdens mijn doctoraatsonderzoek hadden ik en mijn collega’s het vermoeden dat hier misschien de sleutel naar een vroege detectie van kanker ligt. Verklikken de blaasjes de aanwezigheid van een tumor of kanker? Zou het dankzij die blaasjes mogelijk zijn om via een eenvoudige bloedprik na te gaan hoe de borsttumor reageert op een behandeling? Dit waren aantrekkelijke hypotheses die we verder wilden exploreren”, gaat An verder.
Dertien jaar later zijn er al heel wat belangrijke stappen gezet. ”Eerst en vooral moesten we een manier vinden om deze minuscule blaasjes afkomstig van de borsttumor terug te vinden in het bloed en om hun inhoud te analyseren.” De technologie hiervoor bestond nog niet en moest dus ontwikkeld worden. “Dat is gebeurd. We hebben nu alles voorhanden om de blaasjes te isoleren en stuk voor stuk te analyseren.”
Bye bye mammografie
Patiënten kunnen nog geen gebruik maken van deze nieuwe detectiemethode? “Neen, ons onderzoek zit nog in de experimentele fase. Het duurt ook nog enkele jaren voor we de klinische testen kunnen opstarten. Momenteel werken er wel al patiënten mee door bloedstalen af te staan op vaste momenten in hun behandeling. Vaak sporen we ook familieleden aan om ook bloedstalen te doneren voor het onderzoek. Die medewerking is cruciaal voor wetenschappelijk onderzoek. Dankzij die data leren we de werking van de blaasjes beter kennen en kunnen we ons klinisch model mooi opbouwen. Hoe beter we de samenstelling en het gedrag van de blaasjes in kaart kunnen brengen, hoe beter we de concrete toepassingen kunnen ontwikkelen”, rondt An haar pleidooi af.
Medische vooruitgang enkel mogelijk dankzij onderzoek
“Op dit moment onderzoeken we of we via de blaasjes kunnen opvolgen of een bepaalde behandeling aanslaat. In een later stadium willen we graag echt ingrijpen in de communicatie tussen cellen. We denken dat we de communicatie tussen gezonde cellen en kankercellen kunnen verstoren door de ‘briefjes’ te manipuleren”, legt An uit.
“We zijn dan ook ontzettend dankbaar voor acties als ‘Think Pink’ en ‘Kom op tegen Kanker’ die het bewustzijn rond de ziekte vergroten. Hun financiële ondersteuning maakt onderzoek mogelijk. Medische vooruitgang is enkel mogelijk dankzij onderzoek. Bovendien is onderzoek nooit afgerond. We komen voortdurend uit op nieuwe onderzoeksvragen”, besluit Hannelore.
Dankzij jouw gift help je onderzoekers nog meer successen te boeken. Neem contact op met het Universiteitsfonds, zij bezorgen je een specifieke bankmededeling om het onderzoek naar extracellulaire vesikels te steunen.
Lees ook
Moeten we ons zorgen maken over de vogelgriep?
Zorgwekkend nieuws uit de Verenigde Staten. Daar is het vogelgriepvirus overgegaan van vogels op runderen, en zelfs op een mens. Hoe zit het bij ons? We stelden onze vragen aan professor Jeroen Dewulf, epidemioloog aan de faculteit Diergeneeskunde.
Biedt stoelgang een behandeling voor parkinson?
Een recente studie naar de ziekte van Parkinson toont aan dat een stoelgangtransplantatie een waardevolle nieuwe behandeling kan zijn. “Het biedt een potentieel veilige, doeltreffende en kostenefficiënte manier om de symptomen en de levenskwaliteit van miljoenen mensen te verbeteren. Een ‘bacteriepil’ zou de stoelgangtransplantatie misschien wel vervangen. Maar er is meer onderzoek nodig.”
Onderzoeker strijdt tegen vervelende bijwerking van borstkankerbehandeling met innovatieve contrastvloeistof
1 op de 9 vrouwen in België krijgt borstkanker. De behandeling gaat vaak gepaard met de inspuiting van een radioactieve vloeistof en blauwe kleurstof waarvan de borst jarenlang blauw kan kleuren. Om dat te vermijden werkt UGent-onderzoeker Loren Deblock aan een nieuwe contrastvloeistof gemaakt van… nanokristallen.
Dierenartsen op zoek naar betere griepvaccins voor de mens
De jaarlijkse griepprik is niet altijd even doeltreffend en daarom is de medische wereld al lang op zoek naar een griepvaccin dat een bredere bescherming biedt. Ook aan de faculteit Diergeneeskunde wordt meegezocht.
