“De huidige diversiteit aan gezinsvormen is een rijkdom”, zegt professor Ann Buysse, decaan van de faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen. Ze schreef een boek over samenleven en hoe we met elkaar omgaan. Daarin besteedt ze ook aandacht aan het gezin (in alle vormen) en de relatie kind-ouder.
“Ik ben nog nooit ergens zo onzeker over geweest. Vooral omdat het geen puur academisch boek is geworden. Ik heb er ook veel van mezelf in gestopt.”
Je boekt leest als een ode aan de verscheidenheid. Laat ons beginnen bij onszelf. We zijn één individu, maar we nemen veel verschillende rollen op in ons leven.
“Dat klopt, wij zijn veel tegelijk: zoon of dochter, ouder, buur, vriend, partner, UGent'er, ... En elk van die rollen komt met regels en voorschriften. Denk maar aan de nieuwe gewoonten die je moet leren wanneer je naar een ander land reist. Of aan de verschillende manieren waarop we elkaar begroeten: wanneer geef je een handdruk, wanneer één, twee of drie kussen? Dat hangt allemaal af van je rol op dat moment. Ik ga hier tijdens dit interview ook niet beginnen dansen, hé (lacht).
Soms gaan we op in het toneelstuk en vallen we even samen met zo’n rol. Maar als één rol het enige verhaal wordt, is dat altijd beperkend. Ik ben bijvoorbeeld wel een professor, maar evenzeer de twijfelende moeder, de vermoeide loopster en een kwetsbare mens.
Sommige rollen evolueren. En als we veel stukken spelen, leren we veel over andere perspectieven. Zo verschillen we niet enkel van elkaar, maar ook van onszelf. Je herkent je misschien in de milieubewuste vliegtuigreiziger, de soapverslaafde academicus of de zelfverzekerde risiconemer die angstig wordt als zijn moeder naar zijn liefdesleven vraagt. Hoe meer rollen en verhalen er zijn in je leven, hoe rijker je leven.”
Van het individu naar het gezin. Er zijn steeds minder traditionele gezinnen. Ook dat is net een rijkdom volgens jou?
“Een gezin is als een cultuur in het klein. Een dominant cultureel verhaal is dat van het kerngezin: twee biologische ouders en hun kinderen. Dat gaat samen met het idee dat bloedbanden automatisch liefde impliceren en ouder-kindrelaties onvrijwillig zijn: je kunt er niet onderuit.
In gezinnen waarin ouders en kinderen niet allemaal biologisch verwant zijn, worden die ideeën uitgedaagd. Onder meer de onvrijwilligheid van gezinsrelaties. Ouders en kinderen in die gezinnen maken vaak bewustere keuzes. Soms kiezen ze ervoor om hun relatie prioriteit te geven, terwijl ze er andere keren voor kiezen om wederzijds respect te behouden zonder dat ze echt emotioneel in elkaar investeren. En daar kunnen we van leren: bij heftige problemen kan zo’n manier van met elkaar omgaan ook ademruimte geven in een kerngezin.
Mensen willen vaak zo weinig mogelijk ‘anders’ zijn, maar we kunnen zoveel leren van ‘andere’ gezinnen. Neem nu een adoptiegezin: zij bereiden de komst van hun kindje voor opdat ze zo weinig mogelijk zouden verschillen van een ‘gewoon’ gezin. Of neem een gezin met twee mama’s: die wringen zich in bochten op dagen als Moederdag. Moeten er dan twee cadeautjes zijn? Nu onze maatschappij het – gelukkig – mogelijk maakt dat mensen in verschillende vormen kunnen samenleven, moeten wij ook af van het idee dat alle gezinnen kerngezinnen zijn. Er zijn ontelbare manieren om een goed gezin te zijn.”
Je gaat in je boek ook in op de invloed van kinderen op hun ouders. Die is belangrijker dan we denken?
“In ouder-kindrelaties kijkt men doorgaans naar de impact van ouders op kinderen: als je consequent opvoedt, krijg je brave kinderen. Maar je kunt het ook omgekeerd bekijken: als je brave kinderen hebt, is het niet moeilijk om consequent op te voeden. Het is niet het één of het ander, het is tweerichtingsverkeer en een constante wisselwerking tussen ouders en kinderen.
Als we ouders vragen naar de invloed van hun kinderen worden ze vaak boos en zeggen ze dat kinderen niet de baas zijn in het gezin. Ze hebben gelijk, maar als we dan het verschil uitleggen tussen autoriteit en invloed, zijn ze wel mee. Dan vinden ze het een interessante vraag. Ouders hebben meer autoriteit – ze zijn ouder in leeftijd en dragen meer verantwoordelijkheid – maar kinderen hebben net zoveel invloed.
Kinderen beïnvloeden wel degelijk ook hun ouders. Meer nog, het gevoel dat je als kind het verschil maakt in het leven van je ouders, is heel belangrijk. Net zoals het voor ouders belangrijk is te voelen dat ze het verschil maken in het leven van hun kinderen. Bij een scheiding wordt dat gevoel van wederzijdse invloed bewaken en behouden cruciaal.”
Met dit eerste boek heb je nu ook de rol van auteur opgenomen. Hoe beviel die ervaring?
“Pittig. Ik leg graag dingen uit, maar ze opschrijven is toch een ander paar mouwen. Als je erop doordenkt, draait elke redenering zot en elke zin vierkant. Maar ik miste nog het meest de interactie met het publiek. Het was een grote paradox om te schrijven over ‘wat er is tussen ons’ terwijl ik geen idee had voor wie ik schreef en wat er dus is tussen de lezer en mezelf. Daar heb ik mee geworsteld. Ik heb alleszins al mijn vrije momenten nodig gehad om dit boek te schrijven.”
Komt er een vervolg?
“In ‘Zoveel tussen ons’ staan geen cijfers, omdat cijfers niet op zich staan. Ze bestaan altijd in relatie of vergelijking met een groep of een norm. Dat wou ik vermijden. Ik wou verhalen vertellen, diversiteit tonen en op geen enkele manier normatief zijn.
Tegelijk is dat natuurlijk ook maar één verhaal en soms denk ik dat ik ook de andere – kwantitatieve – kant moet vertellen. Misschien in ‘Zoveel boven ons’, ‘Zoveel onder ons’, ‘Zoveel zonder ons’, ‘Zoveel naast ons’, … Er is nog vanalles mogelijk!” (lacht)
Ann Buysse is decaan van de faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen, moeder, loopster, en nu ook schrijfster van het boek ‘Zoveel tussen ons’.
Lees ook
Mag je liegen tegen kinderen?
Kinderen slikken, zonder dat ze het beseffen, een pak leugens. Ouders en opvoeders schepen hen geregeld af met een (halve) leugen, en als maatschappij kunnen we er ook wat van met Sinterklaas, de Kerstman en de Paashaas. Is liegen pedagogisch wel verantwoord?
“Of kinderen nu weten dat de Sint echt is of niet, het maakt niet uit”
Is liegen over Sinterklaas, de kerstman en de paashaas pedagogisch wel verantwoord? We vroegen het aan professor historische en algemene pedagogiek Lieselot De Wilde van de vakgroep Sociaal Werk & Sociale Pedagogiek.
Hoe interactief voorlezen kinderen helpt lezen (en hoe je dat dan het beste doet)
Om de dalende leesvaardigheid van onze kinderen (weer) op te krikken, kan je ook als ouder een steentje bijdragen. Hoe? Door hen op een interactieve manier te helpen leren lezen.
Hoe (on)gezond is piekeren?
Piekeren doen we allemaal wel eens. Het kan zelfs goed zijn voor onze mentale huishouding, zegt professor Ernst Koster (vakgroep Experimenteel-Klinische en Gezondheidspsychologie). Maar het kan ook uit de hand lopen.
