“Of kinderen nu weten dat de Sint echt is of niet, het maakt niet uit”

Is liegen over Sinterklaas, de kerstman en de paashaas pedagogisch wel verantwoord? We vroegen het aan professor historische en algemene pedagogiek Lieselot De Wilde van de vakgroep Sociaal Werk & Sociale Pedagogiek.

Niets leuker dan sprookjes vertellen en honderduit vertellen aan kinderen over kabouters, draken, heksen en feeën.. Fantasiegericht liegen, noemt Lieselot dat. “Dat is toch van een andere orde dan moedwillig liegen. Het is helemaal niet erg om een mee te gaan in de fantasiewereld van je kind. Kleuters hebben een grote verbeeldingskracht waarmee ze hun eigen waarheid construeren. Het is prachtig tot welke verhalen of analyses ze dan komen.”

“Maar in onze maatschappij hechten we meer waarde aan de feitelijke waarheid dan aan fantasie. In de pedagogiek noemen we dat de onttovering van het kind. Die gaat hand in hand met een toenemend rationeel denken in de westerse wereld. We interpreteren de wereld nu vanuit de rede en de wetenschap, ten koste van de magie en de fantasie.”

Sinterklaas versus de rationalisering

Sommige ouders weigeren om tegen hun kind te liegen over de Sint. “Dat past ook in die trend naar rationalisering. Vroeger zou niemand het verhaal van de Sint als een leugen omschrijven. Maar die ouders krijgen het wel knap lastig, want bij de Sint doet alles en iedereen mee. Het is als kind bijna onmogelijk om er niet in te geloven, zelfs als je ouders de waarheid vertellen.”

Dat we collectief liegen over de Sint, heeft volgens Lieselot verschillende redenen. “Het sinterklaasfeest is een diepgewortelde culturele traditie, en is geëvolueerd van een kinder- naar een gezinsfeest. Uit onderzoek blijkt dat ouders samen Sint vieren omdat ze er zelf zulke fijne herinneringen aan hebben. Het is een herkansing om zelf weer even kind te zijn.” Lieselot beschouwt de Sint dus niet als een leugen, maar vooral als een waardevolle traditie.

En dan is daar het moment dat je kind beseft dat de Sint niet echt is. Een traumatische ervaring? “Naar mijn gevoel niet, maar daar is nog geen wetenschappelijk onderzoek naar gedaan. Meestal komt het inzicht gradueel, en koestert het kind al langere tijd vermoedens. Je ziet dat ouders bij de eerste twijfel nog proberen om de mythe in stand te houden, maar op een gegeven moment moet je loslaten (lacht).” Maar magisch denken stopt niet als een kind de waarheid weet. “Of kinderen nu weten dat de Sint echt is of niet, het maakt niet uit. Ze gaan toch mee in de fantasie, omdat het zo leuk is.”

Professor Lieselot De Wilde van de vakgroep Sociaal Werk en Sociale Pedagogiek (faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen) doet voornamelijk onderzoek naar de ouder-kindrelatie en de (geschiedenis) van uithuisplaatsingen. Ze is ook redacteur van het recent verschenen boek 'Een beeld van een kind: inleiding in de pedagogiek'.