Kunstmatige bevruchtingsmethodes, zoals IVF en ICSI, zijn bij de mens al vrij succesvol. Maar dat geldt niet voor alle zoogdieren. Bij paarden leek het bijvoorbeeld lang een onmogelijke klus. Tot Ann Van Soom en haar team zich erop toelegden. “Maar we doen ook onderzoek naar andere diersoorten: van katten en honden tot neushoorns en panda’s”.
Het eitje, het zaadje … en de eileidercel
“Mijn eerste onderzoek richtte zich op koeien. Daar weten we al langer dat embryo’s zich in vitro veel moeilijker ontwikkelen dan embryo’s in de baarmoeder. Maar we wisten niet waaróm dat zo was. De embryo’s stopten gewoon met delen zodra ze acht cellen groot waren. Het was alsof die embryo’s ‘beseften’ dat ze niet in een eileider zaten en daarom beslisten om te stoppen met groeien.
We hebben dan ontdekt dat eileidercellen een grote rol spelen: als we die cellen toevoegden aan het medium, groeiden de embryo’s wél verder. Waarom die eileidercellen zo belangrijk waren, daar hadden we geen idee van. We wisten dat ze kritische signaalstoffen afscheidden, maar we wisten niet welke.
Nu weten we dat extracellulaire blaasjes belangrijk zijn voor een goede embryokwaliteit. Die blaasjes zijn microscopisch kleine bolletjes die afgescheiden worden door alle cellen in het lichaam. Doordat die blaasjes zo klein zijn, kunnen ze overal door. Zo geraken ze zelfs tot aan het embryo en daar geven ze hun signaalstoffen af. Door extracellulaire blaasjes van goede embryo’s toe te voegen aan het medium van andere embryo’s, vergroten we de kans op een succesvolle dracht.”
Proefbuispaardjes
"Ik ben mijn carrière begonnen met het maken van proefbuiskalfjes, en later specialiseerde ik mij in het onderzoeken van de voortplanting van kleine huisdieren, maar ik heb ook gewerkt op het maken van proefbuispaardjes. Bij paarden is de spermacel te zwak om door de eicel te dringen. Daarom is in-vitrofertilisatie (IVF) daar erg moeilijk.
Toen één van mijn doctoraatsstudentes zich op dat probleem wou toespitsen, was ik eerst heel sceptisch. Je moet echt een doorzetter zijn om dat te willen proberen. Maar die studente is er, samen met ons team, in geslaagd. Zij heeft de ICSI-techniek (het met een pipet injecteren van de spermacel in de eicel) bij paarden op punt gesteld en ze is ondertussen professor en een wereldexperte op het gebied van voortplanting bij paarden.
De techniek wordt nu verder gecommercialiseerd. Er is vanuit de praktijk veel interesse om proefbuispaardjes te maken. Dankzij de ICSI-techniek, kunnen we het proefbuisembryo van een topmerrie die jumpings springt op de Olympische Spelen, overplanten in een andere merrie. Die andere merrie, die geen wedstrijden springt, draagt dan het veulentje met top-DNA. Ik vond het altijd al leuk om onderzoek meteen te kunnen toepassen in de praktijk.”
IVF-succes bij mensen voorspellen
“We helpen trouwens ook mensen met ons onderzoek bij dieren. Wist je dat de mens een heel infertiele diersoort is? Als jong koppel heb je slechts 25% kans om zwanger te worden, en op latere leeftijd is dat nog minder.
We gebruiken de techniek die we bij koeien ontdekten nu om bij mensen in te schatten hoe succesvol de inplanting van een embryo zal zijn. Ook menselijke embryo’s scheiden immers van die extracellulaire blaasjes af. We vergelijken de inhoud van de blaasjes van embryo’s die een zwangerschap veroorzaken met die van embryo’s die niet verder groeien. Zo hopen we signaalstoffen te ontdekken die het succes van een zwangerschap kunnen voorspellen.
De inplanting van een embryo geeft altijd hoop, maar mislukt ook vaak. Als je op voorhand weet hoe (on)succesvol een inplanting zal zijn, kan dat het proces mentaal minder zwaar maken.”
In mei 2023 reikt de Universiteit van Wroclaw in Polen een eredoctoraat uit aan Ann Van Soom (faculteit Diergeneeskunde). Ze wordt onder andere bekroond voor de geboorte van het eerste proefbuispaardje in Noord-Europa en de geboorte van het eerste paardenveulen wereldwijd na invriezen van een onrijpe eicel.
Lees ook
Eredoctor Katrin Hinrichs wil het raadsel van ivf bij paarden oplossen
Geassisteerde voortplanting bij paarden stelt wetenschappers voor een raadsel. De makkelijkste en snelste manier, in-vitrofertilisatie (ivf), lukt bij paarden om een nog onbekende reden niet. Dat er toch een alternatief is, is voor een groot stuk te danken aan het pionierswerk van professor Katrin Hinrichs, die een eredoctoraat krijgt aan de UGent.
Lees ook
Moeten we ons zorgen maken over de vogelgriep?
Zorgwekkend nieuws uit de Verenigde Staten. Daar is het vogelgriepvirus overgegaan van vogels op runderen, en zelfs op een mens. Hoe zit het bij ons? We stelden onze vragen aan professor Jeroen Dewulf, epidemioloog aan de faculteit Diergeneeskunde.
Wat kikkers ons kunnen leren over de oorsprong van menselijk haar
Wanneer in de evolutie ontstonden haar en nagels? UGent-onderzoeker Kris Vleminckx toont aan dat het genetische programma om een mensenhaar te maken wel vijftig miljoen jaar ouder is dan gedacht.
Dierenartsen op zoek naar betere griepvaccins voor de mens
De jaarlijkse griepprik is niet altijd even doeltreffend en daarom is de medische wereld al lang op zoek naar een griepvaccin dat een bredere bescherming biedt. Ook aan de faculteit Diergeneeskunde wordt meegezocht.
Een hart voor dieren en een olifantenvel: medewerkers van de Dierenkliniek over hun job
“Als ik een dier kan helpen beter te worden en het terug kan geven aan het baasje, is mijn dag goed”, klinkt het bij dierenartsassistente Stephanie Stockman en studente diergeneeskunde Fleur Manssens. “Maar het loopt niet altijd vrolijk af.”
