Hij is een van de meest bepalende figuren uit de geschiedenis van de UGent, onder andere door zijn opmerkelijk internationaal parcours: Nico Gunzburg. Sinds kort is zijn naam verbonden aan een fonds, opgericht door professoren Marc Cools en Christophe Vandeviver. Zij vonden in de figuur Gunzburg de perfecte belichaming van wat ze met het fonds willen bereiken.
“Hij was één van die mensen voor wie de universiteit, Vlaanderen en zelfs ons land veel te klein was. Een man van de wereld”, aldus professor Marc Cools van de vakgroep Criminologie, Strafrecht en Sociaal Recht. “Het is net dat internationale karakter dat we in onze opleiding willen versterken”, vult zijn collega-professor Christophe Vandeviver aan. Doel van het Fonds Nico Gunzburg is dan ook de blik op criminologie opentrekken en studenten en onderzoekers een internationaal perspectief bieden.
Zoon van migranten en polyglot
Dat ze bij de persoon Gunzburg uitkwamen als ‘gezicht’ van het fonds, hoeft niet te verwonderen. Hij werd geboren in 1882 in Riga, toen nog deel van het Russische Rijk. Zijn ouders, van joodse afkomst, besluiten Riga te verlaten en verhuizen naar ons land, naar Antwerpen. Gunzburg studeert rechten in Brussel en begint aan een carrière die zo’n honderd jaar later nog steeds inspireert.
Het professionele pad van Gunzburg neemt een internationale wending tijdens de Eerste Wereldoorlog. De Belgische regering, in ballingschap, stuurt hem op meerdere diplomatieke missies om het land te vertegenwoordigen. De keuze valt op Gunzburg omwille van zijn kennis als jurist, maar ook door zijn talenkennis. De man is een echte polyglot en spreekt Frans, Italiaans, Portugees, Duits, Engels, Russisch en Nederlands.
Vernederlandsing van de UGent
Met het Nederlands heeft hij een bijzondere band. “Hij kreeg al tijdens zijn studies een enorme interesse voor de taal. Niet vanuit flamingantisme, maar echt uit liefde voor het Nederlands”, vertelt Marc. Het is met die passie dat Gunzburg zich inzet voor een vernederlandsing van de rechtspraak, tot dan een nagenoeg volledig francofone aangelegenheid. En hij is een vurig voorstander van de vernederlandsing van de Gentse universiteit. Als dat doel gerealiseerd wordt in 1930, is Gunzburg al jarenlang een van de drijvende krachten.
Oprichter vakgroep Criminologie
Maar de stempel die hij aan de UGent achterlaat, is groter dan enkel de vernederlandsing. Dat er überhaupt een opleiding criminologie is aan de UGent, is de verdienste van Gunzburg. “In 1936 neemt hij het initiatief om een criminologisch instituut op te richten aan wat toen nog de Rijksuniversiteit Gent heette. Twee jaar later is het instituut een feit. Vandaag is dat de vakgroep Criminologie, Strafrecht en Sociaal Recht”, aldus nog Marc. De overlevering wil dat Gunzburg de toenmalige rector overtuigde met de woorden “Ik heb een huis, wilt u het hebben?” toen bleek dat er geen geld was voor zo’n instituut. Het huis in de Korte Meer, nog steeds eigendom van de UGent, is een bakstenen herinnering aan de anekdote.
Het doel van het instituut was een zo multidisciplinair mogelijke aanpak: met experts uit het veld, magistraten, advocaten, maar ook mensen uit het gevangenis- en interneringswezen. En Gunzburg betrekt er van meet af aan ook proffen van de faculteiten Geneeskunde en Letteren en Wijsbegeerte bij. “Hij ziet criminaliteit als een sociaal feit, ruimer dus dan de puur juridische benadering. En hij is daarbij altijd opgekomen voor de onderdrukten”, zegt Christophe. Marc pikt in: “Wat minder geweten is over hem is dat hij mee het initiatief nam voor het Hoger Instituut voor Opvoedkunde. Vandaag kennen we dat als de faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen. Hij had in zijn visie op criminologie een bijzondere interesse in wat hij ‘verwaarloosde jeugd’ noemde. Daarin komt zijn humanisme naar boven.”
Nico Gunzburg (links), met enkele collega's.
Proces van Neurenberg
Het noodlot drijft Gunzburg daarna weer de grens over. Tijdens WO II vlucht hij aanvankelijk naar Frankrijk, maar na een tip over mogelijke arrestaties, moet hij ook daar weg. Uiteindelijk vindt hij onderdak in Brazilië, waar hij als professor aan de slag gaat in Sao Paolo en Rio de Janeiro en mee het strafrecht hervormt. Wanneer het regime ook daar steeds verder naar rechts helt, trekt Gunzburg naar de VS. Op voorspraak van niemand minder dan president Roosevelt kan hij aan de slag aan de universiteit van Syracuse in de staat New York. Gunzburg maakt indruk en wordt gevraagd mee het juridisch kader voor het Proces van Neurenberg uit te werken.
Later keert hij terug naar Gent, waar hij zijn academische carrière afsluit. Maar ook tijdens zijn emeritaat blijft hij internationaal actief. In 1952 gaat de 70-jarige Gunzburg naar Indonesië om daar de politie te hervormen, nadat het land onafhankelijk werd. “En hij richt een criminologisch instituut op aan de universiteit van Jakarta. Hij heeft dus overal ter wereld zijn stempel op de criminologie kunnen drukken”, vat Christophe samen.
Top van de wereld
Het verhaal van Gunzburg inspireert Marc en Christophe, die al langer met het idee speelden om een fonds op te richten met als doel de opleiding criminologie internationaler te maken. Gunzburg is, gezien zijn parcours, de ideale man om dat fonds aan op te hangen. “We hopen met het fonds internationale criminologen naar Gent te halen, om hier enkele maanden les te geven. Zo willen we onze studenten en onze onderzoekers van onder de kerktoren weg halen en hen kennis laten maken met een discours dat ze anders nooit leren kennen”, aldus Christophe.
Marc: “De opleiding criminologie aan de UGent hoort bij de top van de wereld. Het is ook een van de grootste ter wereld. Maar de focus heeft altijd op het nationale gelegen, dat is historisch zo gegroeid. We weten bijvoorbeeld amper wat er gebeurt in Zuid-Amerika of Afrika, terwijl ook daar een hele traditie in criminologie bestaat. Dus zeggen wij: haal die mensen naar hier en toon dat we hier niet in een pensée unique zitten.”
Om, zoals Gunzburg het al deed, een multiperspectivistische criminologie te brengen. Christophe: “Dat is bevorderend voor onze vakgroep. Je krijgt kruisbestuiving door de dialoog mogelijk te maken. Tussen Noord en Zuid, en tussen verschillende stromingen in de criminologie.”
Kritische wereldburger
De vraag is of het dan zo belangrijk is dat een Vlaamse criminoloog weet hoe een Zuid-Amerikaanse collega naar de dingen kijkt? “In de geglobaliseerde wereld volstaat het niet meer om enkel te weten hoe de politie hier werkt. Je krijgt ook vaker nieuwe domeinen binnen de criminologie die een internationaal karakter hebben. Denk maar aan milieucriminaliteit. Vroeger was dat een ver-van-mijn-bedshow, maar nu niet meer”, zegt Marc daarover.
Christophe treedt hem bij: “Het zou nu toch wel moeten lukken dat wij, Gentse criminologen, alle kennis in pacht hebben. We moeten af van die gedachte. Studenten mogen daar meer mee geconfronteerd worden. We moeten hen meer vormen tot kritische wereldburgers.”
Het Fonds Nico Gunzburg
In eerste instantie wil het fonds buitenlandse onderzoekers naar Gent halen in het kader van een lesopdracht, waarbij ze één vak doceren. In tweede instantie zal er bekeken worden of er ook op onderzoeksvlak uitwisseling kan gebeuren. En wie weet wat de toekomst brengt: “Als ik echt mag dromen, dan komt er ooit een leerstoel Nico Gunzburg. Want dat zou betekenen dat het internationaal perspectief duurzaam verankerd is in de opleiding”, klinkt het bij Christophe.
Wil je zelf meehelpen om internationale topcriminologen naar de UGent te halen? Maak dan mee het verschil en steun het Fonds Nico Gunzburg. Je gift is welkom op het rekeningnummer BE26 3900 9658 0329, met mededeling "Nico Gunzburg" of "RE_989". Giften zijn fiscaal aftrekbaar vanaf 40€ op jaarbasis.
Marc Cools is hoogleraar criminologie aan de vakgroep Criminologie, Strafrecht en Sociaal Recht. De geboren Antwerpenaar én Beerschotsupporter werkt sinds 1999 aan de UGent en was expert op het kabinet van minister van Justitie Marc Verwilghen (1999-2003).
Christophe Vandeviver is onderzoeksprofessor criminologie aan de vakgroep Criminologie, Strafrecht en Sociaal Recht. Sinds vorig jaar is hij voorzitter van de Jonge Academie, een interdisciplinaire en interuniversitaire ontmoetingsplaats van jonge toponderzoekers en -kunstenaars met een eigen kijk op wetenschap, maatschappij, kunst en beleid.
Lees ook
UGent en spelers in de kinderopvang slaan de handen in elkaar voor een betere kinderopvang
De komende vier jaar loopt er via de Leerstoel Kinderopvang een onderzoek aan de UGent naar de pedagogische kwaliteit van de kinderopvang in Vlaanderen. Het onderzoek komt er door een unieke samenwerking van belangrijke private en publieke spelers in de kinderopvang.
“Studenten geneeskunde oefenen op levensechte modellen dankzij testament van huisarts”
Hoe voelt een vergrote prostaat aan? Of een knobbeltje in de borst? En hoe leg je een urinesonde aan? Dankzij de nalatenschap van een huisarts kunnen studenten geneeskunde ook zonder echte patiënten hun vaardigheden oefenen in een gloednieuw zelfleerstation.
Hoe het testament van een huisarts studenten geneeskunde helpt
Guy De Cloedt, UGent-alumnus en voormalig huisarts in Gent, overleed twee jaar geleden onverwacht aan een infectie. Met zijn nalatenschap werd een fonds opgericht dat het skillslab van de faculteit Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen ondersteunt. Dokters in spe kunnen zo hun medische vaardigheden beter oefenen.
“Als we in 2050 negen miljard mensen willen voeden, zal dat uit de zee moeten komen”
Mariene bioloog en professor-emeritus Patrick Sorgeloos gaf de voorbije decennia vorm aan de moderne aquacultuur. Als zijn carrière hem één ding duidelijk gemaakt heeft, dan is het dat er een cruciale rol weggelegd is voor de aquacultuur om voedselzekerheid te blijven garanderen.
