Geschiedkundige John Latham Sprinkle ontdekte eerder toevallig de locatie van de verloren gegane hoofdstad Magas van het middeleeuwse koninkrijk Alanië. Of toch niet? Zeker ben je nooit, aldus John Latham Sprinkle.
“Er moet nog veel onderzoek op het terrein gebeuren. Ik hoop dat mijn ontdekking de interesse wekt om geld vrij te maken voor uitgebreid archeologisch onderzoek ter plaatse.” Ter plaatse is het dorp Il’ichevsk in Krasnodar Krai, een grensprovincie in de Noord-Kaukasus die zelf tot Rusland behoort. Die geografische ligging verklaart volgens hem waarom het zo lang duurde om de locatie van Magas te bepalen.
Voor we ingaan op je ontdekking, waar komt je fascinatie voor de Noord-Kaukasus vandaan?
“Mijn antwoord zit in je vraag. Net omdat de Noord-Kaukasus zo onbekend is voor ons, westerlingen, ben ik me erin gaan verdiepen. Oorspronkelijk ging mijn interesse vooral uit naar de groep Alanen, een nomadenstam uit het huidige Kazachstan, die in het West-Romeinse Rijk terechtkwamen. Ze stichtten in de 5e eeuw een koninkrijk in Romeins Spanje, veroverden Noord-Gallië, enzovoort. Ik vond het logisch om ook het koninkrijk Alanië te bestuderen, in de Noord-Kaukasus. Hoe meer ik opzocht over de Kaukasus, hoe meer mijn interesse uitging naar die regio. Want niets van bestaande conceptuele categorieën of vergelijkingen met andere systemen was van toepassing op Alanië. Mijn inzichten beïnvloedden mijn onderzoeksproces. Ik ga nu veel voorzichtiger om met vergelijkingen.”
Er wordt al 200 jaar gezocht naar de locatie van de historische stad Magas. Wat deed jij anders in jouw onderzoek, dat leidde tot de doorbraak en de - vermoedelijke - lokalisering van de stad?
John Latham Sprinkle: “De exacte locatie van Alanië en Magas speelt een belangrijke rol in de hedendaagse Noord-Kaukasische politiek. Nationalistische reflexen zijn daarbij de belangrijkste drijfveer. De Noord-Kaukasus is onderverdeeld in enkele autonome Russische regio's. Tsjetsjenië is daarvan de bekendste. De zoektocht naar een historische oorsprong en validatie van hun nationalisme is erg belangrijk. Als je kunt uitpakken met de ontdekking dat jouw regio ooit de thuis was van een koninkrijk, dat algemeen erkend wordt als een van de machtigste koninkrijken uit de middeleeuwen, dan zit je goed qua glorieus verleden. Daarom werd door archeologen en geschiedkundigen uit de Noord-Kaukasus meestal gezocht binnen de grenzen van de eigen regio. En dat verschilt van mijn onderzoek. Ik lokaliseer de stad Magas net buiten de grenzen van die deelstaten, op amper twee kilometer, in de Russische deelstaat Krasnodar Krai.
Er is nog een andere reden waarom nog niemand op die plek is gaan zoeken, of de link heeft gelegd ondanks de immense grootte van 600 hectare. De site is amper opgegraven. Ze werd ontdekt door een lokale onderwijzer - een amateur-archeoloog - in de jaren zestig, nadat lokale boeren op de restanten van de muren van een vroegere kerk stoten tijdens het ploegen. Sindsdien zijn er wel opgravingen gebeurd door professionele archeologen, maar op veel kleinere schaal in vergelijking met andere sites in de Noord-Kaukasus.”
Van de 10de tot de 13de eeuw was het koninkrijk Alanië een machtig rijk in de noordelijke Kaukasus, met controle over een deel van de zijderoute. Opvallend: de Alanen hadden geen regering of overheid zoals we die kennen en lieten geen geschriften na. In 1240 veroverden de Mongolen Magas en werd de stad met de grond gelijk gemaakt.
Waarom denk je dat het wel degelijk om Magas gaat?
“Drie redenen. De weinige schriftelijke bronnen over Magas identificeerden redelijk consistent drie belangrijke elementen over de stad: ten eerste dat het om een belangrijk politiek centrum gaat. Een Arabische bron uit 943 zegt letterlijk dat Magas de hoofdstad is van de Alaanse koningen. Ten tweede, dat de stad sterk uitgebouwde verdedigingslinies heeft en in een dichtbeboste streek ligt. En ten slotte dat Magas zwaar beschadigd werd tijdens een Mongoolse aanval in 1239-1240. De site van het fort van Il'ichevsk beantwoordt aan al deze omschrijvingen. Meer opgravingen moeten mijn theorie bewijzen.”
Wat kan zo’n opgraving ons leren over Magas en Alanië?
“Heel veel, zeker als je bedenkt dat er maar heel weinig schriftelijke bronnen bestaan. Allereerst kan een opgraving bevestigen of het effectief om Magas gaat (lacht). Een opgraving zou meer kunnen onthullen over hoe de heersers van Alania erin slaagden zo'n grote site te bouwen en hoe de mensen er leefden. Het zou ons meer leren over de economie en hun internationale contacten, over het dagelijkse leven, over genderrollen, over sociale stratificatie en over hoe dit alles beïnvloed werd door de unieke non-gouvernementele politieke structuur.”
Maakt het onderzoek naar Magas deel uit van je doctoraatsonderzoek?
“Eigenlijk niet. Het gebeurde eerder toevallig. Ik heb het onderwerp wel aangehaald in mijn doctoraat, maar daar kwam ik tot een compleet andere conclusie (lacht). Ik was voor mijn boek over de politieke structuur van Alanië - een onderdeel van mijn postdoctoraat - aan het lezen over de geschiedenis van het christendom in de Noord-Kaukasus. De streek rond Il'ichevsk staat bekend om de vele Byzantijnse vroeg-christelijke kerken. Een kanttekening in een voetnoot vermeldde dat het erop leek dat een van die kerken een koninklijk graf bevatte. Maar er stond ook bij dat dit onwaarschijnlijk leek omdat het niet paste in hun theoretisch model. Dat zette me aan het denken. Wat als het wél om een koninkrijk graf zou gaan en dit wél de koninklijke hoofdstad van Alanië zou zijn? Toen ging ik op zoek naar andere aanwijzingen. Ik dook in de beschikbare schriftelijke bronnen en in de literatuur over de uitgravingen op de site van Il'ichevsk van de voorbije 60 jaar.”
Wat is volgens jou het historisch belang van je ontdekking?
“De Noord-Kaukasus wordt door ons westerlingen doorgaans gedegradeerd tot een grensstreek tussen historisch meer belangrijke regio's als Turkije, Iran, Rusland, ... Ik vermoed dat de opgraving van deze site en de recente ontdekking van een bijna even grote site in de buurt van Il’ichevsk zal aantonen dat de Noord-Kaukasus een politiek belangrijke, dichtbevolkte historische regio was, die door geschiedkundigen werd genegeerd omdat alles aan Magas en Alanië epistemologisch niet past binnen hoe we kijken naar het verleden. Daarom wil ik meer aandacht krijgen voor plekken zoals Magas, om onze manier van denken over grote globale processen te herkaderen en te bekijken vanuit het perspectief van deze regio's. Denk aan de Tweede Wereldoorlog. Als je die bekijkt door de bril van de mensen in Noord-Kaukasus, dan ziet die er helemaal anders uit. Wij westerlingen beschouwen de Tweede Wereldoorlog als een conflict tussen ideologieën. Terwijl het in de Noord-Kaukasus eerder om een oorlog om strategische grondstoffen leek te gaan en een voortzetting van lang bestaande koloniale spanningen. Het vanuit een ander perspectief bekijken helpt je om de dingen anders te bekijken. ”
Lees ook
Hoe een onbeduidende kaart plots een Vlaams Topstuk wordt
In zijn historisch onderzoek kwam archeoloog Jan Trachet vaak in contact met een kaart van de Brugse Vrije (1571) geschilderd door Pieter Pourbus. Hij merkte de accuraatheid van de kaart op en ging gedreven op zoek naar de geheimen van de kaart.
Stonehenge geeft sporen van veel ouder verleden prijs
Een bijzonder waardevolle ontdekking zet onze kennis over Stonehenge op zijn kop. Op de meest onderzochte site ter wereld vond een onderzoeksgroep met enkele UGent’ers sporen die veel ouder zijn dan alles wat er tot nog toe opgegraven werd.
Het landschap als spoor naar vermiste soldaten uit WO I
Na de Eerste Wereldoorlog bleven tienduizenden soldaten vermist in de bodem van de Westhoek. In het In Flanders Fields Museum krijgen sommigen hun identiteit terug. Het resultaat van graafwerk en archeologie vanuit de lucht.
Atlantis in Brugge: reconstructie van verdwenen middeleeuwse havens
Brugge mag vandaag dan vooral een toeristenmagneet zijn, ooit was de stad een internationale wereldstad zoals Londen of Shanghai. Dat had ze te danken aan haar vele voorhavens in de Zwingeul. Nieuw archeologisch, historisch en geologisch onderzoek laat nu toe om dat verleden op ongeziene wijze te reconstrueren.
