Waar komt faalangst vandaan?

In moeilijke omstandigheden is het zaak om je niet door stress te laten verlammen. Studentenpsychologen Suzy Even en Sarah Vermeersch helpen je op weg.

Faalangst is letterlijk angst om te mislukken’, steekt Suzy Even (afdeling Studieadvies) van wal. ‘Het probleem kan de kop opsteken als je iets groots of belangrijks moet presteren en je onzeker bent over het resultaat. Iedereen worstelt daar wel eens mee. Maar als het geregeld terugkeert en je daardoor onder je niveau gaat presteren, kan je er beter iets aan doen.’

Een waaier van symptomen

‘De signalen dat er iets grondig fout zit, kunnen heel divers zijn’, zegt Sarah Vermeersch (afdeling Studieadvies). ‘Bij sommige mensen leidt een te hoog stressniveau vooral tot fysieke klachten: migraine, hartkloppingen, zweten, trillen, maag- en darmproblemen, slapeloosheid … De angst zet zich gewoon vast op je zwakste plek. Bij andere studenten manifesteren de problemen zich vooral op cognitief niveau. Ze slaan zo hard aan het piekeren dat ze zich nauwelijks nog op de leerstof kunnen focussen. Ze raken in de ban van doem- of rampdenken, raken snel geïrriteerd, krijgen een uitgesproken negatief zelfbeeld en zien alles zwart-wit. Kortom, ze hebben geen gezonde kijk meer op hun studies. En dan zijn er ook nog gedragsmatige symptomen: omdat je kost wat kost wil slagen, steek je onredelijk veel tijd in je cursussen en mijd je angstvallig elke ontspanning. Of je hoopt de angst de loef af te steken door letterlijk van je cursussen weg te vluchten.’

Suzy Even: ‘Het is zeker niet zo dat alleen beginnende studenten faalangst krijgen. Het is ook niet omdat je jaar na jaar slaagt dat je probleemloos en constructief bezig bent. Onderhuids kan de druk zich ongemerkt almaar verder opstapelen. Tot de emmer plots overloopt en je compleet blokkeert. Mensen vergeten soms dat studeren echt wel plezant moet blijven. Als je er letterlijk ziek van wordt, klopt er iets niet.’

Multifactoriële oorzaken

Sarah Vermeersch: ‘Faalangst kan tal van oorzaken hebben en vaak gaat het om een combinatie van factoren. Misschien sloeg je aan het twijfelen na een negatief studieadvies of een onverwachte faalervaring? Als je dat niet kan relativeren, kan het zulke grote proporties aannemen dat je het niet meer onder controle krijgt. Vaak is er ook sprake van een zekere – mogelijk onbewuste – druk vanuit de directe omgeving. Als je ouders verwachten dat je goed zal scoren of als je een briljante oudere broer hebt, kan dat ontmoedigend werken. Daarbij komt nog dat presteren in onze maatschappij de norm is geworden. We hebben de neiging om onszelf voortdurend met anderen te vergelijken en willen per se bij de besten horen.’

Het goede nieuws is: doorgaans kan je je faalangst echt wel leren beheersen. Suzy Even: ‘De sleutel ligt bij een correcte inschatting van je probleem. Als je de vermoedelijke oorzaak kan opsporen, kan je gericht aan een oplossing werken.’