Zo’n tien procent van de bevolking heeft er last van: spierwitte vingers als het koud is. Soms enkel de vingertoppen, bij anderen slechts bepaalde vingers. Van zodra je terug in de warmte komt, maakt de verkleuring plaats voor jeuk. Het beestje heeft een naam: het fenomeen van Raynaud. Gelukkig is het (in de meeste gevallen) niets om je zorgen over te maken.
“Ik heb er zelf helaas ook last van”, zegt professor Vanessa Smith. Ze is hoofddocent reumatologie aan de UGent en leidt de Systeemsclerose-unit van het UZ Gent. Zijzelf, haar moeder én haar dochter hebben het fenomeen van Raynaud. Vingers die bij koud weer plots verkleuren. Spierwit, terwijl de rest van de hand normaal blijft. Of soms zelfs blauw of paars.
Geen bloed meer in de vingers
Waar komt die plotse verkleuring vandaan? “Bij koude prikkels nijpen de bloedvaatjes in de vingers samen. Daardoor kan er geen bloed meer naar de vingers stromen en worden ze spierwit”, legt professor Smith uit. “Van zodra je opnieuw in de warmte komt, kan het bloed weer stromen en worden je vingers plots knalrood en tintelen en jeuken ze heel hard. Dat is niet alleen vervelend, maar het kan ook beangstigend zijn voor mensen die voor het eerst zo’n aanval krijgen.”
Zorgen hoef je je niet te maken. “Meestal is er geen onderliggende oorzaak en spreken we van een primaire vorm van het fenomeen van Raynaud, een soort overgevoeligheid aan koude. Best vervelend, maar gelukkig kan het geen kwaad.”
“Ik heb er zelf helaas ook last van”, zegt professor Vanessa Smith. Zijzelf, haar moeder én haar dochter hebben het fenomeen van Raynaud. Vingers die bij koud weer plots verkleuren.
Wat je zelf kan doen
Hoe het komt dat de ene persoon er wel last van heeft en de andere niet? “Het zit vaak in de familie, maar ook mensen die medicatie nemen tegen een hoge bloeddruk lopen meer kans om het fenomeen van Raynaud te krijgen, net als mensen die bijvoorbeeld een trauma aan de vingers hebben gehad. Maar het kan ook met je beroep te maken hebben. Als je vaak met een drilboor werkt bijvoorbeeld, maak je er meer kans op.”
Gelukkig kun je — als je last hebt van het fenomeen van Raynaud — ook vermijden dat je een aanval krijgt. “Het beste dat je kan doen is vermijden dat je koud krijgt. Ga in de winter niet naar buiten in een T-shirt en koop goede handschoenen.”
“Bij koude prikkels nijpen de bloedvaatjes in de vingers samen. Daardoor kan er geen bloed meer naar de vingers stromen en worden ze spierwit”, legt professor Smith uit.
Onderliggende aandoening
Gevaarlijk is die primaire vorm niet, maar in bepaalde gevallen kunnen verkleurde vingers ook wijzen op een onderliggende ziekte. “In dat geval spreken we van een secundaire vorm van Raynaud en kan er een onderliggende immunologische of reumatologische aandoening zijn, zoals systeemsclerose.”
Systeemsclerose is een zeldzame en chronische reumatische aandoening. 1 op de 10.000 personen heeft de ziekte. “Het kan niet alleen de huid, maar ook de organen aantasten. In sommige gevallen is het dus ook dodelijk”, waarschuwt professor Smith, die de ziekte onderzoekt.
Gelukkig is systeemsclerose heel zeldzaam en relatief makkelijk op te sporen. “Met een nagelriemonderzoek — ook wel capillaroscopie — kunnen we zien of de bloedvaten geen afwijkende vorm hebben. Als ze eruitzien als een kam, is de doorbloeding goed. Wijkt de vorm af? Dan bestaat de kans dat systeemsclerose de bloedvaten heeft aangetast.”
Handschoenen in de aanslag
Nu de temperaturen dalen, halen mensen met het fenomeen van Raynaud maar beter hun handschoenen van onder het stof. “Het moet daarom niet eens vriezen. Ook bij temperaturen tussen de tien en de vijftien graden draag je beter al handschoenen om te vermijden dat je een aanval krijgt.”
Als gewone handschoenen onvoldoende helpen, kan je opteren voor elektrisch verwarmde handschoenen. “Die kunnen zelfs de toppen van je vingers lekker warm houden.” En zo verdwijnen ook de witte vingers als sneeuw voor de zon.
Lees ook
Biedt stoelgang een behandeling voor parkinson?
Een recente studie naar de ziekte van Parkinson toont aan dat een stoelgangtransplantatie een waardevolle nieuwe behandeling kan zijn. “Het biedt een potentieel veilige, doeltreffende en kostenefficiënte manier om de symptomen en de levenskwaliteit van miljoenen mensen te verbeteren. Een ‘bacteriepil’ zou de stoelgangtransplantatie misschien wel vervangen. Maar er is meer onderzoek nodig.”
Ignaas Devisch prikkelt al jaren ons denken (en krijgt daar nu erkenning voor)
Twintig jaar geleden werd hij als wetenschapper uitgelachen toen hij wilde communiceren met het grote publiek. Nu krijgt Ignaas Devisch er de Loopbaanprijs Wetenschapscommunicatie voor. “Het is een mooie erkenning”, zegt de medisch filosoof. “Al is communiceren over wetenschap toch ook goed leren luisteren.”
Hoge nood aan testpersonen voor geneesmiddelen of vaccins: “Zonder hen is er geen medische vooruitgang”
“Geen enkel vaccin of geneesmiddel geraakt tot bij de apotheker zonder testpersonen.” Het klinkt bijna banaal, maar het is de essentie van klinisch onderzoek, zegt professor Isabel Leroux-Roels. Zij en haar team doen al jaren onderzoek naar nieuwe vaccins. “Testpersonen vormen een heel belangrijke schakel in ons onderzoek.”
“Vrouwen zijn geen kopietje van mannen met borsten en eierstokken”
Van wetenschappelijk onderzoek tot medische behandelingen, decennialang stond de man centraal in de medische wereld. Betekent dat dan ook dat vrouwen daardoor minder goede zorg krijgen?
