De stijgende zeespiegel is een wereldwijde uitdaging voor kustgebieden. Traditioneel wordt gekeken naar betonnen dijken, maar zijn er ook meer natuurlijke oplossingen te vinden?
UGent-onderzoekers gaan met bagger- en waterbouwbedrijf DEME aan de slag om praktische manieren te onderzoeken om onze kusten op een meer natuurlijke manier te beschermen. Dat doen ze via de leerstoel "Nature-based Solutions for Resilient Coasts".
Betonnen dijken lossen klimaatprobleem niet op
Dieter Rabaut (DEME) steekt van wal: “Maar liefst 40% van de wereldbevolking leeft binnen 100 kilometer van een kust. We krijgen door klimaatverandering meer en meer vragen naar kustbescherming: hoe kunnen we de mensen die daar wonen beschermen tegen de stijgende zeespiegel?”
“Met de bouw van een betonnen dijk komt veel CO2 vrij, voornamelijk door de productie van cement. Als we de kust blijven volbouwen met beton, los je misschien wel het probleem van kustbescherming op, maar maak je het andere probleem, dat van de klimaatverandering, alleen maar groter. Door ‘Nature-based Solutions’ te gebruiken pakken we beide problemen op een duurzame manier aan.”
Merel Kroeders (DEME) gaat verder: “Wij gaan na of we de traditionele betonnen of stenen dijken kunnen vervangen door meer natuurlijke systemen, zoals bijvoorbeeld een hellend strand met duinen en planten, of slikken en schorren die rivieroevers op een natuurlijke manier beschermen. De natuur zorgt soms voor fantastische oplossingen: slikken en schorren werken bijvoorbeeld niet enkel golfdempend, maar zijn ook een opslagplaats voor koolstof”.
Zeegrasmatten uitrollen
De UGent en DEME zoeken ook nieuwe duurzame oplossingen om onze kusten te beschermen. Alexia Semeraro onderzocht, voor ze bij de faculteit Bio-ingenieurswetenschappen aan de slag ging, welke planten en dieren we kunnen gebruiken om onze kusten op een natuurlijke manier te beschermen. Dat onderzoek gebeurde in het labo, maar ook op zee – wat veel uitdagender is.
Alexia: “Zo plaatsten we bijvoorbeeld wieren in zee, en keken we of ze daar konden uitgroeien tot een volwaardig biogeen rif. Daarna onderzochten we of die riffen de kust voldoende beschermen: zorgt het voor kuststabilisatie en golfdemping?”
“De wieren hadden het wat moeilijk hier in zee, maar een bepaald soort zeegras doet het wel goed als kustbeschermer. In Portugal hebben we onderzoek verricht om matten met zaadjes van dat zeegras uit te rollen op de plaatsen waar kustbescherming nodig is.”
Wormen en mosselen to the rescue
Alexia: “In een ander project kijken we of de schelpkokerworm onze kusten kan beschermen. Dat zijn kleine diertjes die van nature in de Noordzee voorkomen. We gebruiken substraten om deze wormpjes te lokken. Als ze het daar leuk vinden en er blijven wonen, vormen ze een rif met wel vijfhonderd schelpkokerwormen per vierkante meter. Werken met schelpkokerwormen vond ik spannend: het zijn dieren en geen planten, dus ze doen wat ze willen (lacht). Nu zet een doctoraatsstudent dat onderzoek verder.”
Merel doet nog een alternatief uit de doeken: “Ook de ‘Musselshaker’ is een innovatieve manier om een rif te bouwen. Via een anker plaatsen we een metalen constructie op de zeebodem. De mosselen groeien op die constructie tot ze volwassen zijn. Dan vallen ze er af en komen ze op de zeebodem terecht. Zo ontstaat een biogeen rif rond het anker. We onderzoeken nu welk effect zo’n rif heeft op onze kustbescherming.”
Geloof in natuurgebaseerde oplossingen voor de toekomst
Met de onderzoeksresultaten willen UGent en DEME een praktijkgids opstellen. Die gids kan zowel ingenieurs helpen om natuurgebaseerde oplossingen te ontwerpen, als kustgemeentes en andere overheden bijstaan om onderbouwde beslissingen te maken over de bescherming van de kust.
Dieter: “We zijn ervan overtuigd dat onze natuurgebaseerde oplossingen niet alleen technisch even goed zijn als de traditionele oplossingen – maar vaak zelfs beter én duurzamer. De ‘Lage Landen’ zijn altijd al pioniers in waterbouw geweest. Met DEME willen we een voortrekkersrol blijven spelen, niet alleen als economisch bedrijf maar ook als maatschappelijk relevant bedrijf.”
Professor en leerstoelhouder Margriet Drouillon: “Daarnaast starten we parallel een nieuw onderzoek waarbij we natuurgebaseerde oplossingen combineren met kennis uit de financiële wereld. Zo willen we beter inschatten wat deze oplossingen opleveren – niet alleen financieel, maar ook voor de samenleving en natuur. De resultaten nemen we mee in een praktijkgids.”
“De klimaatverandering gaat zo snel, en onderzoek loopt soms achter op de nood om iets te veranderen. Dankzij onze praktische gids zullen de natuurgebaseerde oplossingen sneller uitgevoerd kunnen worden. De UGent en DEME zijn constant in dialoog, zodat we wat in het lab ontdekt wordt, op grote schaal of op zee kunnen testen en verbeteren waar nodig. Dat is een hele uitdaging, maar het werkt wel.”
Merel: “Niemand weet wat de klimaatverandering nog gaat brengen. In vergelijking met een betonnen of stenen dijk, zijn natuurgebaseerde oplossingen veel adaptiever en kunnen ze mogelijke afwijkingen van de voorspellingen beter tackelen. Ik hoop echt dat deze oplossingen in de toekomst de norm worden. Met de huidige klimaatproblematiek mogen natuurgebaseerde oplossingen geen plan B zijn, maar moeten ze een plan A zijn.”
Alexia beaamt: “Je moet erin geloven om het te kunnen uitvoeren. Wij doen dat, en noemen onszelf daarom de believers.” (lacht)
Wie is wie (van links naar rechts)
Dieter Rabaut werkt bij DEME en is daar departementshoofd van de ontwerp en engineering afdeling voor de Offshore activiteiten. Hij houdt van moderne en hedendaagse kunst en zijn lievelingsplekje in Gent is de Drongenhofkapel in het Patershol.
Merel Kroeders werkt bij DEME als ontwerpleider binnen de engineeringafdeling. In haar vrije tijd trekt Merel graag de wereld in op zoek naar nieuwe culturen en smaken - of het nu een verre reis is of een gezellig etentje om de hoek bij de Golden Gai.
Margriet Drouillon is leerstoelhouder van de Leerstoel “Nature-based Solutions for Resilient Coasts”, waarvan UGent-professor Colin Janssen promotor is. Deze leerstoel is een van de realisaties van het IOF-consortium BLUEGent. Margriet is een fashion lover en is in het weekend vaak te vinden in het Wintercircus.
Alexia Semeraro werkt aan de faculteit Bio-ingenieurswetenschappen en doet onderzoek naar natuurgebaseerde oplossingen voor kustweerbaarheid. Ze houdt daarnaast van duiken en wandelen in de natuur, en drinkt graag een aperitiefje aan de Sint-Michielsbrug in Gent.
Over de leerstoel “Nature-based Solutions for Resilient Coasts”
DEME is een internationaal bedrijf dat gespecialiseerd is in bagger- en waterbouw, met een sterke focus op innovatieve en duurzame oplossingen. Dankzij de leerstoel met de UGent hopen zij een cruciale bijdrage te leveren aan de ontwikkeling en implementatie van natuurgebaseerde oplossingen voor kustgebieden, die niet alleen bescherming bieden tegen de stijgende zeespiegel, maar ook bijdragen aan het herstel van natuurlijke ecosystemen.
Meer weten over Leerstoelen?
Een leerstoel is een partnerschap waarbij een bedrijf, maatschappelijke instelling of privépersoon zich engageert om over een langere periode thematisch wetenschappelijk onderzoek of onderwijs aan de Universiteit Gent te financieren. Interesse om zelf een leerstoel op te richten? Contacteer dan Liesbeth Plovie (09 264 33 87).
Lees ook
De kust op voorschrift: op zoek naar het helende effect van de zee
Heeft de kust een helend effect? Harde bewijzen zijn er voorlopig nog niet.
De blauwe economie: een zee van mogelijkheden
Zeventig procent van de aarde wordt bedekt door water, en we weten nog maar een fractie van wat al dat water ons te bieden heeft. De blauwe economie ontdekt steeds meer schitterende toepassingen en oplossingen die verscholen liggen op en onder het zeeoppervlakte.
Gezonken oorlogsschip laat nog steeds sporen na in de Noordzee
In de Tweede Wereldoorlog zonk het patrouilleschip John Mahn voor de Belgische kust. Bio-ingenieurs van de UGent bestudeerden samen met het Vlaams Instituut voor de Zee de impact ervan op het leven in de Noordzee.
Zwemmen in de Noordzee: is dat wel veilig (met al die kwallen)?
Kwallen zijn voor veel strandgangers het laatste dat ze willen zien, laat staan voelen in het water. Toch hoeven we ons niet al te veel zorgen te maken en valt het heus wel mee met het gif van onze kwallen. Word je toch gestoken? Dan kan je enkele dingen doen tegen de pijn. Plassen bijvoorbeeld, of is dat maar een fabeltje?
