Restauratie Fort Boyard getest in Oostends golfslagbad

Het iconische Fort Boyard, bekend televisie, dreigt langzaam in zee te verdwijnen. Voor de broodnodige restauratie klopte de Franse overheid aan bij het Coastal & Ocean Basin (COB), een onderzoeksfaciliteit van de UGent, KU Leuven en Flanders Hydraulics. In het golfslagbad van het COB werden proeven uitgevoerd op een schaalmodel om de impact van golven en stormweer op het fort te onderzoeken. Het resultaat: nieuwe inzichten én een Vlaamse primeur in maritiem onderzoek.

Voor velen is Fort Boyard het iconische decor van het gelijknamige spelprogramma dat in de jaren ’90 een hit was op de Vlaamse televisie. Het fort staat natuurlijk al veel langer voor de westkust van Frankrijk, en is ondertussen ook ernstig aangetast door de zee. 

Toen de Franse overheid plannen maakte voor de restauratie van Fort Boyard kwam het terecht bij het Coastal & Ocean Basin (COB) in Oostende. In het indrukwekkende waterbassin van 30 bij 30 meter werd de impact van golven en stromingen op constructies in zee nagebootst.

De onderzoekers bouwden er een schaalmodel van Fort Boyard, compleet met trappen, ramen en zelfs de oorspronkelijke vuurtoren. Vervolgens lieten ze er golven op los, tot en met extreme weersomstandigheden zoals een storm die statistisch maar om de honderd jaar voortkomt.

De meerwaarde van een golfslagbad

In een golfslagbad kunnen onderzoekers met 3D-schaalmodellen bestuderen hoe de interactie tussen golven en stromingen inwerken op structeren in zee. Ingenieurs gebruiken die tests om plannen te toetsen voor grote bouwwerken op zee, zoals nieuwe golfbrekers of de heropbouw van de verdwenen haven van het Fort Boyard die de Fransen graag opnieuw willen aanleggen. “Natuurlijk kan je dat ook theoretisch benaderen of met een 2D-simulatie bekijken, maar toen de opdrachtgevers hier live zagen hoe een golf tot aan de tweede rij ramen van het model insloeg, waren ze snel overtuigd dat er grotere maatregelen nodig zijn,” aldus directeur Maximilian Streicher.

De 3D-modellering in het golfslagbad vormt dus zeker een goede aanvulling op 2D-modellen, die minder geschikt zijn om de complexe interacties van golven en stroming te voorspellen. “In 2D-modellen komen de golven uit één richting, terwijl in de natuur golven meestal uit verschillende richtingen komen. Hier in Oostende kunnen we golven en stromingen vanuit álle richtingen tegelijk genereren. Daardoor werd eindelijk duidelijk waarom de oorspronkelijke haven en golfbreker van Fort Boyard destijds al snel verdwenen en hoe een nieuw ontwerp wel stand kan houden.”

Onderzoekers zagen hoe de samenloop van de verschillende golftransformatieprocessen het schaalmodel extreem belastten. Maximilian: “De inkomende golf werd afgeleid aan de rand van de constructie – dat heet diffractie. Door de afnemende waterdiepte dichter bij het fort draaide de golf ook richting de aanleghaven achter het fort – dat noemen we refractie. Onze simulaties toonden hoe golven en stromingen rondom het Fort de constructie zouden aanvallen en weg laten eroderen. Toen werd voor iedereen duidelijk: een extra steen is geen kost, maar een noodzakelijke investering.”

Een jonge speler met wereldfaam

Het project was meer dan een huzarenstukje in erfgoedonderzoek: het zette het Oostendse lab meteen internationaal op de kaart. De onderzoeksfaciliteit is uniek in België omdat ze golven én stromingen vanuit verschillende richtingen tegelijk kan simuleren. Over een paar jaar komt daar ook wind bij, waardoor de impact op offshore windturbines en andere structuren in zee nog realistischer getest kan worden.

Het idee voor een golfslagbad leefde al langer. Aan het uiteindelijke ontwerp en opstart gingen jaren van nauwkeurige voorbereiding vooraf. “Het is straf wat we sinds de opstart in 2019 met een klein, gedreven team hebben neergezet,” vertelt Maximilian trots. “In 2019 was het hier nog een betonnen kuip. Vandaag zijn we een onderzoeksfaciliteit die kan concurreren met internationale topinstituten. Ons team bundelt enorm veel expertise en werkt nauw samen met de UGent, de consortiumpartner KU Leuven en met Flanders Hydraulics.”

Motor van energietransitie op zee

De unieke infrastructuur trekt meer en meer bedrijven, onderzoekers en overheden aan die nieuwe technologieën op zee willen uittesten. Vooral de sector van hernieuwbare energie is in volle beweging: van drijvende windturbines en golfenergieconvectoren tot getijde-kites en drijvende zonnepanelen.

“Onze klanten willen weten hoe hun concept standhoudt in realistische omstandigheden. Wij simuleren de interactie van structuren met watergolven, stroming en in de toekomst ook wind en helpen hen zo hun ontwerp te optimaliseren en risico’s te beperken,” legt Streicher uit.

Antwoorden op ecologische vraagstukken

Een opvallende trend die het COB mee onderzoekt is die van nature inclusive design: bouwen mét de zee, niet ertegen. “Daarbij worden constructies zo ontworpen dat ze niet alleen functioneel zijn als kustverdedigingsstructuur, maar ook ecologische meerwaarde bieden.” Het gaat dan om aangepaste materialen, maar ook om openingen in structuren waarin zeedieren zich kunnen vestigen, of duinen die tegelijk kustbescherming en biodiversiteit bieden. “Hier is de nabijheid van de marinebiologen op het Ostend Science Park en Marine@UGent een grote meerwaarde.”

“Het is boeiend om te zien hoe engineering en ecologie hier samenkomen,” aldus Maximilian. “We hebben bijvoorbeeld getest hoe alternatieve funderingen voor windturbines even stabiel blijven, maar tegelijk aantrekkelijker zijn voor zeeleven.”

Nog meer fascinerend onderzoek

”Wat we doen is nooit standaard,” besluit Maximilian. “Elk project vraagt creativiteit en flexibiliteit. Maar net dat maakt het zo fascinerend: van het restaureren van een fort tot het ontwerpen van de windparken van morgen – hier in Oostende testen we vandaag wat morgen de zee kan trotseren.”