Hoelang moet een vakantie duren om volledig te ontstressen en los te koppelen van het werk? Hoe slecht is het voor je mentale gezondheid als je op het strand eerder je werkmails leest in plaats van een thriller? Professor Els Clays is hoofddocent aan de vakgroep Volksgezondheid en Eerstelijnszorg en onderzoekt de impact van werkgerelateerde stress op onze gezondheid.
De zomer betekent voor veel mensen ook vakantietijd. Hoe belangrijk is vakantie nemen?
“Vakantie helpt onze stress te verminderen. Er bestaat geen enkele twijfel over dat ze heilzaam is bij burn-outsymptomen als spanning, vermoeidheid of uitputting. We hebben ze nodig om te recupereren van de eisen die het werk ons stelt. Dat herstel lukt alleen als je erin slaagt om even totaal mentaal af te koppelen.”
Tijdens de vakantie je werkmails raadplegen is dus geen goed idee?
“Die laat je best links liggen. De telefoon van het werk zet je ook beter uit. Je op vakantie mentaal losmaken is niet voldoende; je zoekt best ook ontspannende activiteiten. Totaal afkoppelen en ontspannen lukt veel beter op vakantie dan op een snipperdag of in het weekend.”
Hoelang moet een vakantie duren om volledig te ontstressen?
“Daar bestaat niet veel wetenschappelijk onderzoek over, al is er consensus dat mentaal ontkoppelen doorgaans beter lukt wanneer een vakantie minstens een week duurt. Voor de rest blijkt er weinig verschil tussen één, twee of drie weken. Het effect van de stressvermindering wordt niet noodzakelijk groter naargelang je langer met verlof bent. Want als je heel die tijd blijft piekeren over je werk, of met je job bezig blijft, kun je nooit voldoende afkoppelen. Als je buiten je werk veel zorgen hebt, helpt dat natuurlijk ook niet om te ontspannen.”
In plaats van één keer per jaar vier aaneensluitende weken vakantie, is het misschien verstandiger om verspreid over het werkjaar telkens een week op stap te gaan?
“Dat is te kort door de bocht, maar het is wel juist dat we onze recuperatie en ons herstel niet mogen laten afhangen van die ene grote jaarlijkse zomervakantie. Eigenlijk zou je elke avond na het werk voldoende moeten kunnen ontkoppelen.”
Het ‘recht op deconnectie’, om na de werkuren niet meer te moeten reageren op werkmails en -telefoons, is dus een uitstekende maatregel?
“Zeker. Want loskoppelen wordt moeilijk als je na een werkdag ook ’s avonds thuis nog je mails in de gaten houdt. Doorheen heel de werkweek moeten we leren omgaan met stress én leren doseren.
Onlangs volgden we vijftien werkdagen lang academici op. Via een app op hun smartphone bevroegen we ze op verschillende momenten tijdens hun werkdag. We vroegen naar hun werkbelasting, of en hoe ze zich sociaal ondersteund voelden, hun betrokkenheid bij het werk, maar ook naar hun herstel en recuperatie ’s avonds. We stelden vast dat mensen ’s avonds moeilijker kunnen ontkoppelen na een dag met veel werkdruk, zeker wanneer die gecombineerd wordt met weinig autonomie.”
Daar komt bij dat we allemaal zo goed als altijd online zijn.
“Aan de gevolgen van de digitalisering moet zeker aandacht besteed worden. Door het telewerk als gevolg van corona vertroebelde bij velen de scheiding tussen werk en privé. Al ervoer ik zelf dat thuiswerk ook positieve gevolgen heeft. Ik had het gevoel dat ik er controle over had en het naar mijn hand kon zetten.”
We nemen vakantie om te ontspannen. Maar wat is dat precies ‘ontspannen’? Een hele dag in een hangmat liggen niksen?
“Met uitrusten is niets mis, al is het zeker een goed idee om in je vrije tijd nieuwe vaardigheden aan te leren. Want daar haal je veel energie uit. Dat is natuurlijk in de veronderstelling dat je vrije tijd niet neerkomt op het inruilen van een stressvolle werkomgeving voor een stressvol thuisfront. Belangrijk is dat je de invulling van je vrije tijd zelf kan bepalen. Anders wordt recupereren zeer moeilijk.
Als je een passieve kantoorjob hebt, is het geen slecht idee om op zoek te gaan naar een actieve vakantie. Voor wie een chronisch slaaptekort heeft opgebouwd, kan gewoon bijslapen óók veel deugd doen. We halen onze energie niet allemaal uit hetzelfde. Voor de ene is een avontuurlijke vakantie het summum, terwijl iemand anders daar enkel meer stress door krijgt. Het komt erop neer dat je tijdens je vakantie een reis of activiteit kiest die energie oplevert.”
Sommige mensen hebben de eerste dagen van hun vakantie, of zelfs elk weekend, last van afkickverschijnselen: ze belanden dan met spanningshoofdpijn in bed.
“Voor wie op het werk overmatig veel stress ervaart, is de aanpassing aan vrije dagen altijd moeilijk. Als je stijf van de stress aan je vakantie begint, duurt het langer om te ontspannen en rust te vinden. Als je dan na je verlof terug aan de slag gaat, zijn de deugddoende naweeën van de vakantie sneller uitgewerkt dan bij iemand anders. Want je keert dan terug naar een job waar de werklast zich tijdens je afwezigheid enkel maar opstapelde.
Voor velen doet het weken op voorhand plannen van een vakantie al deugd. Alleen geldt dat veel minder voor wie in een werkomgeving zit met een extreem hoge tijdsdruk en een slecht sociaal klimaat. Een fijne werkplek zorgt ervoor dat je tijdens je vakantie voldoende kan recupereren. Als je dan goed uitgerust bent, voel je je na de vakantie terug meer betrokken bij je werk.”
Hoe ziet jouw ideale vakantie eruit?
“Tien dagen op een strand liggen niksen, is niet aan mij besteed. (lacht) Deze zomer gaan we met het gezin op fietsvakantie. Al is er natuurlijk ook af en toe een luilekker dagje bij.”
Professor Els Clays is hoofddocent aan de vakgroep Volksgezondheid en Eerstelijnszorg en onderzoekt de impact van werkgerelateerde stress op onze gezondheid. "Al jaren ben ik gebeten door onderzoek naar welzijn op het werk. Zo was ik betrokken in heel wat studies over de psychosociale werkomgeving – met factoren zoals stress, kwaliteit van leiderschap en het klimaat van sociale ondersteuning in organisaties – en de impact daarvan op de gezondheid en het welzijn van werknemers."
Lees ook
Helpt een studentenjob je later aan werk?
Heb je nog geen studentenjob voor deze zomer? Dan ga je best nog even op zoek, want het blijkt niet alleen goed voor je portemonnee, maar ook voor je kansen op de arbeidsmarkt.
Hoe begeleid je mensen na een burn-out: tips voor leidinggevenden
Hoe je zelf een burn-out kan voorkomen en verwerken, daar zijn al heel wat tips over te vinden. Maar hoe ga je als leidinggevende om met een werknemer die terugkeert na een burn-out? Wat zijn de best practices om de werknemer te helpen?
