Onderzoekers van de UGent ontdekten enzymes die ouderdoms- en diabetesblindheid kunnen genezen. Wereldwijd lijden bijna 200 miljoen mensen aan die aandoeningen. Dankzij financiële steun van een UGent-alumnus en het Industrieel Onderzoeksfonds (IOF) werken de onderzoekers nu aan oogdruppels op basis van de enzymes.
De ontdekking van oogarts en professor Elisabeth Van Aken (vakgroep Hoofd en Huid) en professor Joris Delanghe (vakgroep Diagnostische Wetenschappen) betekent hoop voor velen: in België is diabetes de voornaamste oorzaak van blindheid bij mensen onder 65 jaar. Bij mensen ouder dan 75 is dat ouderdomsblindheid of AMD (Age-related Macular Degeneration). Maar liefst een op de vier 75-plussers lijdt aan die ziekte. Tot op de dag van vandaag kunnen deze patiënten niet genezen.
Een enzym dat blindheid wegneemt
Elisabeth: “De ziekte wordt onderschat. Mensen van die leeftijd zijn vaak nog erg actief, blindheid neemt hun onafhankelijkheid weg. Het is zelfs zo erg dat de ziekte de oorzaak is van maar liefst de helft van de euthanasie-aanvragen bij ouderen.” Oogdruppels die hun blindheid kunnen wegnemen, zouden dus bijna een levenselixir kunnen zijn.
De enzymes die Elisabeth en Joris gebruiken, vernietigen de opstapeling van versuikerde eiwitten. Als we ouder worden, versuikeren de eiwitten overal in ons lichaam - net als bij mensen met diabetes. Dat proces heet ‘glycatie’, en kan bijvoorbeeld leiden tot aderverkalking. Als dat gebeurt in je netvlies, belemmeren zwarte vlekken je zicht.
Wat vingernagels en ooglenzen gemeen hebben
Eigenlijk gebeurde de ontdekking eerder toevallig, dankzij een project in Congo om zonder bloedafnames diabetes op te sporen. Omdat bloedafnames en bloedstalen naar diagnostische centra versturen daar praktisch niet haalbaar zijn, zochten UGent’ers er naar een andere manier.
Die vonden ze, via de vingernagels. Met infrarood licht konden ze de versuikerde structuur in de vingernagels van diabetes- patiënten zichtbaar maken. Joris: “Dat was het moment dat we in dit fantastische en baanbrekende onderzoek zijn gerold.”
Geïnspireerd door de ontdekking in Congo, trok Joris naar Elisabeth. “We wilden onderzoeken of die versuikerde structuren in de vingernagels ook elders in het lichaam voorkwamen. En dan vooral op een plek die klinisch interessant is, want dat zijn nagels natuurlijk niet: zijn ze beschadigd, dan knip je ze af en je bent ervan af. Het is niet de moeite ze verder te onderzoeken.” Elisabeth vergeleek de structuren met de ooglens van diabetici en die van mensen met maculadegeneratie. En inderdaad: ze kwamen overeen.
Bijzonder effectieve therapie
Het echte eurekagevoel kwam toen ze enzymes ontdekten die de versuikerde structuren opheffen. Het VIB (Vlaams Instituut voor Biotechnologie) was erg onder de indruk, en hielp mee om die enzymes te produceren.
Daarna volgden jaren van testen, testen en nog eens testen. ‘s Avonds, na haar consultaties en operaties, dook Elisabeth in het labo. De behandeling bleek bijzonder effectief. Elisabeth: “We hebben de enzymes voor de eerste keer in druppelvorm gebruikt bij een aantal diabetische honden. Drie honden kunnen nu weer zien. Zowel de honden als de eigenaars waren zeer gelukkig met die resultaten. Stel dat ik mijn patiënten daarmee zou kunnen helpen, dat zou toch fantastisch zijn?”
UGent-alumnus geeft duw in de rug
De eerste stap om beide ziektes te behandelen is alvast gezet. Maar de weg is nog lang. Gelukkig kreeg het onderzoek begin dit jaar de hulp van een gulle schenker, die liever anoniem blijft. Jaren geleden doctoreerde hij aan de UGent. “Ik ben dankbaar voor de kansen die ik destijds kreeg. Daarom sponsor ik al jaren interessant en veelbelovend onderzoek.” Dankzij zijn financiële steun werd de leerstoel AMD opgericht, waardoor de onderzoekers het Good Manufacturing Practices-traject konden starten. Dat traject is noodzakelijk om het geneesmiddel te testen in klinische studies.
Nu gaat de man nog een stapje verder. Hij richtte een private stichting op die investeert in spin-offs - ondernemingen van academici die een technologie of innovatief idee commercialiseren. Zo helpt de alumnus om veelbelovend wetenschappelijk onderzoek verder te ontwikkelen en producten op de markt te brengen.
Met de stichting wil hij andere investeerders aantrekken zonder daarbij zijn anonimiteit op te geven. “Het is niet mijn bedoeling om met mijn stichting winst te maken. Als mijn investeringen inkomsten genereren, investeer ik ze volledig in nieuwe spin-offs.”
Oogdruppels ontwikkelen
Vandaag wil hij met zijn stichting een spin-off oprichten om de oogdruppels te ontwikkelen, voortbouwend op het onderzoek van Joris en Elisabeth. Het bedrijf ontwikkelt de therapie verder tot een stadium waarin farmabedrijven geïnteresseerd zijn. Welke fase dat is, hangt af van de financiële middelen. Door de maatschappelijke relevantie van dit onderzoek zijn die investeringen in dit geval niet enkel privaat, maar ook publiek.
“In de huidige fase, die voor de preklinische ontwikkeling komt, heb je toch al enkele miljoenen euro nodig”, verklaart IOF business developer dr. Daisy Flamez, die de spin-off vanuit de UGent ondersteunt. “Het duurt bovendien een paar jaar. En dan zijn we er nog niet: na de preklinische ontwikkeling volgen de klinische studies. Veel farmabedrijven verschijnen pas dan op het toneel.”
Intussen heeft Daisy de test om diabetes op te sporen via de vingernagels alvast uitgelicenseerd aan een bedrijf. Hopelijk komen de oogdruppels binnen een aantal jaren op de markt, zodat ouderdoms- en diabetesblindheid in de toekomst verleden tijd zijn.
Schenk aan wetenschappelijk onderzoek dat u belangrijk vindt, wij zorgen ervoor dat uw gift of testament daar terecht komt, voor de volle 100%.
Elisabeth Van Aken werd in 2001 doctor in de medische wetenschappen. Ze specialiseerde in oogheelkunde. Haar favoriete plek aan de UGent is de Oude Bijloke, waar ze tijdens warme dagen een geur van bloesems, labo en eeuwenoud zweet opsnuift.
Joris Delanghe is doctor in de genees-, heel- en verloskunde. In 1987 studeerde hij af als specialist in de klinische biologie en als doctor in de biomedische wetenschappen. Wetsdokter prof. Jacques Timperman bewonderde hij voor zijn gerechtelijke geneeskunde.
Daisy Flamez is doctor in de wetenschappen sinds 1994. De gedrevenheid van prof. Walter Fiers, een grondlegger van het VIB, bepaalde haar loopbaan
Lees ook
Biedt stoelgang een behandeling voor parkinson?
Een recente studie naar de ziekte van Parkinson toont aan dat een stoelgangtransplantatie een waardevolle nieuwe behandeling kan zijn. “Het biedt een potentieel veilige, doeltreffende en kostenefficiënte manier om de symptomen en de levenskwaliteit van miljoenen mensen te verbeteren. Een ‘bacteriepil’ zou de stoelgangtransplantatie misschien wel vervangen. Maar er is meer onderzoek nodig.”
Onderzoeker strijdt tegen vervelende bijwerking van borstkankerbehandeling met innovatieve contrastvloeistof
1 op de 9 vrouwen in België krijgt borstkanker. De behandeling gaat vaak gepaard met de inspuiting van een radioactieve vloeistof en blauwe kleurstof waarvan de borst jarenlang blauw kan kleuren. Om dat te vermijden werkt UGent-onderzoeker Loren Deblock aan een nieuwe contrastvloeistof gemaakt van… nanokristallen.
Dierenartsen op zoek naar betere griepvaccins voor de mens
De jaarlijkse griepprik is niet altijd even doeltreffend en daarom is de medische wereld al lang op zoek naar een griepvaccin dat een bredere bescherming biedt. Ook aan de faculteit Diergeneeskunde wordt meegezocht.
Erfenis voor meer vrouwelijke wetenschappers
Vrouwen ontwikkelen en ontdekken al eeuwen baanbrekende dingen. Toch krijgen zij daar amper erkenning voor. Dat moet anders, vond een anonieme vrouwelijke wetenschapper. Ze schonk een deel van haar erfenis aan de onderzoeksgroep van professor Frank Verstraete met als doel vernieuwend onderzoek door vrouwen te stimuleren.
