Hommeldokter Dave Goulson zet zich al jaren in om de met uitsterven bedreigde hommel te redden. Pionierswerk, dat hem een eredoctoraat aan de UGent en lof van zijn promotor professor Guy Smagghe oplevert: “De interesse in bijen en hommels is internationaal gegroeid en dat is voor een stuk aan hem te danken.”
Met rubberen laarzen, een notitieboekje en een vlindernet gaat hij op pad in de natuur. Hij schrijft boeken op maat van het brede publiek en heeft zelfs een YouTube-kanaal waar hij tips geeft om je tuin zo insectvriendelijk mogelijk te maken. Veldbioloog Dave Goulson, ook wel de hommeldokter genoemd, probeert al jaren via onderzoek én communicatie de hommelpopulatie te beschermen.
Hij is ook de grondlegger van een succesvolle organisatie in het Verenigd Koninkrijk die de hommel wil redden. Een initiatief dat binnenkort navolging krijgt bij ons: “We willen ook zo’n organisatie opstarten. De interesse voor bijen en hommels stijgt en daar moeten we op inspelen”, zegt UGent-professor Guy Smagghe van de faculteit Bio-ingenieurswetenschappen.
Professor Goulson, hoe bent u bij de hommels terechtgekomen?
Dave Goulson: “Het is eigenlijk begonnen als hobby. Sinds ik een jaar of vijf was, raakte ik gefascineerd door hommels, bijen en vlinders. Ik trok m’n laarzen aan en ging met een vlindernet op pad in de natuur. Ik heb van mijn fascinatie mijn job kunnen maken. Ik heb heel veel geluk dat ik betaald word om achter bijen aan te lopen. (lacht)”
Maar het is niet allemaal rozengeur en maneschijn?
Dave Goulson: “Zeker niet. De hommelpopulatie daalt drastisch en dat is een groot probleem voor het evenwicht in ons ecosysteem. Hommels zorgen voor de bestuiving van bloemen, waar heel wat gewassen die wij eten afhankelijk van zijn. Het dalen van die populatie heeft daarom ook een grote economische impact. Het is belangrijk dat wilde bijen zoals hommels niet verdwijnen.”
Guy Smagghe: “Dat besef over het bredere ecosysteem, dat is de bijdrage van Dave aan de hele gemeenschap. Hij is een pionier, de eerste in de biologie die onderzoek deed naar hommels door ecologie en biologie samen te bekijken. Het was het begin van een veel groter verhaal over de terugval van insecten en het verdwijnen van biodiversiteit.”
En dat wil u graag aan de brede bevolking duidelijk maken?
Dave Goulson: “Dat klopt. Ik was vroeger een vrij traditionele academicus die papers publiceerde in wetenschappelijke magazines die bijna niemand leest. Je mag nog duizenden van die papers publiceren, ze maken geen verschil in de echte wereld. Ik wilde mensen meer betrekken, hen doen inzien waarom de hommel belangrijk is en waarom ze zich dat moeten aantrekken. Daarom begon ik boeken te schrijven die voor iedereen begrijpelijk zijn en ben ik een YouTube-kanaal gestart. En ik merk dat het loont. Er is een sterk groeiende interesse in bijen en andere insecten. Ik heb lang gedacht dat die interesse een trend was die weer zou verdwijnen. Maar na 15 jaar neemt ze alleen maar onverminderd toe.”
Professor Smagghe, merkt u die stijgende interesse ook?
Guy Smagghe: “Zeker. De fascinatie voor bijen en hommels groeit internationaal, ook bij ons. Dat is onder meer aan Dave te danken. Hij draagt duurzaamheid en biodiversiteit hoog in het vaandel. Dat sluit perfect aan bij de waarden en ambities van de UGent. Dave inspireert ons verder ook als grondlegger van de succesvolle Bumblebee Conservation Trust, die nu is uitgegroeid tot een succesvolle onderneming om hommels en hun habitat te beschermen.”
Dave Goulson: “Ik ben daar in 2006 mee gestart met enkele doctoraatsstudenten. Vijftien jaar geleden al, wat gaat de tijd snel! We beslisten om een goed doel voor hommels op te starten, maar we hadden geen geld, fondsen of ervaring. We merkten wel dat er een groeiende interesse was in de insecten, dus verstuurden we een persbericht. Daar kwam weinig reactie op tot ik enkele dagen later een telefoon kreeg van een journalist die vroeg of we het zagen zitten om op de voorpagina van een nationale krant te staan. We waren natuurlijk door het dolle heen.”
Hoe was de respons?
Dave Goulson: “Die was geweldig. In enkele dagen lieten vijfhonderd mensen weten dat ze wilden meedoen. We hebben enorm geklungeld met de papieren cheques, we hebben adressen fout geschreven en we hadden geen database. Het was een zootje (lacht). Ondertussen is de Bumblebee Conservation Trust uitgegroeid tot een liefdadigheidsorganisatie met 42 werknemers en 12.000 leden en hebben we projecten over het hele Verenigd Koninkrijk.”
En misschien binnenkort bij ons?
Guy Smagghe: “Dat is de bedoeling. We willen vanuit de UGent een fonds oprichten om hommels in Vlaanderen te beschermen, naar het voorbeeld van wat Dave in het Verenigd Koninkrijk heeft gedaan. Het Fondsenbeheer van de UGent heeft me al gecontacteerd om iets gelijkaardigs te doen.”
Dave Goulson: “Ik zou het fantastisch vinden als er iets gelijkaardigs in Vlaanderen komt. Als ik op een of andere manier kan helpen, wil ik dat zeker doen. De mogelijke gevolgen kunnen fantastisch zijn. Het is moeilijk om te voorspellen of het zou aanslaan bij mensen, maar ik denk dat het in België wel kan werken. Het enthousiasme voor hommels is op een hoogtepunt en daar moeten we op inspelen.”
Professor Smagghe, denkt u dat het zal aanslaan bij ons?
Guy Smagghe: “Ik denk het wel. Als je ziet hoe groot het enthousiasme elk jaar is voor de Week van de Bij, zie je dat het heel breed wordt gedragen. Je moet vooral starten met een passie, enthousiast zijn en je tijd erin willen steken, net zoals Dave eraan begonnen is. Dat zijn de basics die je als academicus ook nodig hebt. Het is een groeiend proces, maar enthousiasme en passie is fundamenteel. En die delen we.”
Tot slot: kunnen we hommels en bijen eigenlijk nog redden?
Dave Goulson: “(denkt even na) Ja, absoluut. Maar het is natuurlijk wat ingewikkelder dan een simpele ja. Heel wat mensen denken dat er maar één soort bij is, maar in werkelijkheid zijn er meer dan 20.000 soorten. En allemaal zoemen ze en bestuiven ze bloemen. Als we ze willen redden, moeten we zoveel mogelijk mensen inspireren om hun steentje bij te dragen".
In een bijzondere, online editie van Dies Natalis bekroonden we 8 uitzonderlijke eredoctoren voor hun wetenschappelijke en maatschappelijke verdiensten. Voor Durf Denken schoven de promotoren en eredoctoren aan tafel voor een (digitaal) gesprek. Lees hier hun verhaal.
Lees ook
De 5 meest voorkomende spinnen in en rond je huis
Daar is de herfst, daar komen de spinnen! Voor Bram Vanthournout van de vakgroep Biologie is dit de mooiste tijd van het jaar. Samen met zo’n 5000 Vlaamse vrijwilligers onderzoekt hij in het citizen science project Spin-city hoe spinnen zich aanpassen aan het leven in de stad. Voor durfdenken.be dook Bram in zijn statistieken op zoek naar de spinnen die het vaakst werden opgemerkt.
Bomen en granaten: een verhaal van veerkracht van de natuur
Wat als bomen konden praten? Zo nu en dan gebeurt het. Zo vertelt een 250-jarige eik uit het kasteelpark van Elverdinge nabij Ieper meer over de Eerste Wereldoorlog.
Negen dingen die je nog niet wist over paddenstoelen (Of zijn het zwammen? Of schimmels?)
Tijdens de herfst duiken ze overal op, en dan vooral in de bossen: de paddenstoelen. Maar wist je dat die eigenlijk maar een klein onderdeel zijn van een gigantisch, vaak ondergronds, netwerk? En dat planten zonder dat netwerk niet zouden overleven?
Vogels keren terug uit het zuiden: hoe weten ze waar ze heen moeten?
De komst van de lente betekent ook de terugkeer van heel wat trekvogels na hun overwintering in warmere landen. Maar hoe vinden die vogels, in tochten die vaak duizenden kilometers lang zijn, hun weg? Niet met Waze of Google Maps, maar wel dankzij de zon, een soort ingebouwd kompas én snelwegen.
