In 2022 werden er in België 892.548 misdrijven geregistreerd. Waarom overtreden zoveel mensen de regels? En hoe krijgen we dit cijfer omlaag? Criminoloog Charlotte Colman licht toe hoe belangrijk positieve rolmodellen en een veilige omgeving zijn. Ze pleit ervoor om hier al vanaf de kindertijd op in te zetten.
Waarom plegen mensen criminele feiten?
"Het is cruciaal om te begrijpen dat iedereen in staat is om criminele feiten te plegen, maar de meeste mensen het toch niet doen. Wanneer het daadwerkelijk gebeurt, hangt dat af van verschillende risicofactoren.
Een eerste groep van risicofactoren heeft te maken met je persoonlijkheid. De mate van zelfcontrole speelt een grote rol. Uit onderzoek blijkt dat wie moeite heeft om de eigen impulsen te beheersen, een grotere kans heeft om in de criminaliteit te belanden. Men slaagt er niet in om een beloning op korte termijn uit te stellen, ook niet als daar een betere beloning op lange termijn tegenover staat.
Een tweede groep van risicofactoren heeft te maken met je directe omgeving. Voel je je voldoende verbonden met familie of vrienden die het rechte pad kiezen? Je hebt een hoger risico om criminele feiten te plegen als je veel problemen kent bij het opgroeien, een minder hechte band hebt met je ouders, of vrienden hebt die problemen oplossen met geweld. Een sterk en positief sociaal vangnet is goud waard.
Onderzoek heeft intussen ook onomwonden aangetoond dat de buurt waarin je woont een derde groep van risicofactoren vormt. Wie in een onveilige buurt leeft en dagelijks ziet dat criminaliteit een oplossing is voor een probleem, heeft meer kans om in aanraking te komen met justitie."
Betekent dit dat je voorbestemd bent om criminele feiten te plegen als je opgroeit in een situatie met veel risicofactoren?
"Helemaal niet! Nogmaals, iedereen kan criminele feiten plegen, maar het is niet omdat er heel wat risicofactoren op jou van toepassing zijn, dat je sowieso criminele feiten zal plegen. De focus ligt dus op de mogelijkheid, niet op de zekerheid.
We kunnen nooit met zekerheid zeggen of iemand criminele feiten zal plegen. Onderzoekers kunnen enkel achterhalen welke factoren het risico verhogen."
Hoe kunnen we als samenleving het criminaliteitscijfer doen dalen?
"Door voluit in te zetten op risicoverlagende en beschermende factoren, en dat al vanaf de kindertijd.
Positieve rolmodellen en een veilige omgeving zijn belangrijk voor kinderen en jongeren. Het zijn volwassenen die positief gedrag laten zien en een band met hen opbouwen.
Dat hoeven zeker niet altijd de ouders te zijn. Ook leerkrachten, grootouders, buren en jeugdwerkers zijn perfect in staat om te laten zien dat criminaliteit niet het juiste antwoord is op problemen.
Rolmodellen tonen hoe je gepast reageert op lastige situaties. Ze wijzen jongeren op hun talenten en reiken hen tools aan om impulsen onder controle te leren houden."
Wat als je iemand in je omgeving ziet afglijden richting criminaliteit?
"Ga vooral in gesprek. Steek je hand uit, laat niet los. Verbondenheid is belangrijk, net zoals focussen op zijn of haar talenten in plaats van zwaktes en risico’s.
Zoek samen uit waarom iemand de regels heeft overtreden. Benoem de ernst van de situatie, maar vermijd stigmatiserende woorden. Stigma kan ervoor zorgen dat je de persoon 'kwijtraakt', dat er geen hulp durft gezocht worden. In gesprek gaan bevordert de verbondenheid en voorkomt dat ze de band met de antisociale peers opnieuw gaan versterken en dus kwetsbaar worden voor negatieve beïnvloeding van hen.
Wees een rolmodel en benadruk de positieve levensstijl. Reik tools aan die je gesprekspartner kan inzetten op het moment dat die weer voor de keuze staat om de regels wel of niet te overtreden."
Je schreef een kinderboek over misdaad en straf. Waarom gaat de opbrengst van het boek naar CAW?
"Om aandacht te vragen voor de kinderen met een gedetineerde ouder. In België gaat het om zo’n 16.000 kinderen. Uit onderzoek blijkt dat kinderen van wie een ouder veroordeeld is, een grotere kans heeft om later zelf in aanraking te komen met justitie.
De overgrote meerderheid van de kinderen van gedetineerden blijft gelukkig wél op het rechte pad. Daarom moeten we kinderen van gevangenen zichtbaar maken. Ze moeten op de radar van hulpverleners blijven staan.
Het Centrum Algemeen Welzijnswerk (CAW) is een van de organisaties die hier mee werk van maakt. Ze faciliteren onder andere gesprekken tussen ouders in detentie en kinderen, zodat ze de kind-ouderband kunnen herstellen. Daar worden alle betrokkenen beter van."
Charlotte Colman schreef het kinderboek ‘Wie zit in de gevangenis?’ In het boek legt de criminologe op een leuke en kritische manier uit hoe wetten gemaakt worden en waarom sommige mensen de regels overtreden. Ze neemt jonge lezers mee door de wereld van criminaliteit en straffen.
- Waarom pleegt iemand een diefstal?
- Wie beslist of iemand gestraft wordt voor een misdaad?
- Hoe ziet een dag van iemand in de gevangenis er uit?
- Moet je in de gevangenis zelf koken?
- Waarom hebben gedetineerden geen geld op zak?
Lees ook
Is de zomer een piekperiode voor inbraken?
Bijna vakantie, hoog tijd om je koffers te pakken! Check jij voor je vertrekt ook tien keer of de voordeur goed op slot is en of het alarm wel aanstaat? Want al die mensen die op vakantie zijn, dat lijkt wel een droom voor inbrekers. Of niet?
De vooruitblik: wat brengt 2023 voor de ‘war on drugs’?
“In 2022 zagen we een stijging van het drugsgeweld in ons land. Mensen willen daar graag meteen een oplossing voor. Helaas, er is geen mirakeloplossing, dus ook in 2023 zal het niet meteen verdwijnen.” volgens professor drugsbeleid en criminologie Charlotte Colman.
