Het maatschappelijk debat over dekolonisering heeft, zeker sinds het losbarsten van Black Lives Matter, al stevig gewoed. Maar het verhaal is ver van af. De roep om te dekoloniseren luidt steeds harder en werpt vragen op over veel meer dan symbooldossiers als Zwarte Piet. Wat met lectuurlijsten? Musea? Archieven? De manier waarop we lesgeven?
Daarom heeft de faculteit Letteren en Wijsbegeerte van de UGent Warda El-Kaddouri aangesteld als curator van de pas opgerichte ‘Humanities Academie’. Warda studeerde en doctoreerde aan de UGent, werkt nu als journalist voor de Groene Amsterdammer en zal dit academiejaar verschillende initiatieven cureren rond (de nood van) het dekoloniseren van de universiteit.
“Een universiteit speelt een belangrijke maatschappelijke rol. Er wordt kennis geproduceerd en voortschrijdend inzicht gecreëerd. Politici kijken (terecht) naar universiteiten om beleid uit te stippelen. Als dekolonisering ergens moet beginnen, is het dan ook aan de universiteit”, legt Sibo Rugwiza Kanobana, onderzoeker aan de UGent, uit. Hij werkt samen met Warda aan een reeks gespreksavonden van de Humanities Academie over dekolonisatie.
Machtsstructuren
Hoe begin je daaraan? “Dat is een gevaarlijke vraag”, vindt Warda. “Maar ze moet natuurlijk gesteld worden. Ik kan nu makkelijk een lijstje maken van dingen die aangepast moeten. Ik geef enkele voorbeelden: het curriculum, de manier van lesgeven en welke boeken besproken worden. Alleen zijn dat dingen die je niet los van elkaar mag zien. Als je dat wel doet, zit het gevaar erin dat je te veel kortzichtige keuzes maakt. Het gaat om het grotere plaatje: je moet tot de diepste kern van alle machtsstructuren in en rond de universiteit dringen.”
Die aanpakken is van essentieel belang om écht iets te veranderen, zegt Warda. “De structuren zijn zo in elkaar verweven dat als je er een aanpakt, je op een volgende stoot. Je kan het zien als een matroesjka, een Russisch houten popje waar telkens een nieuw houten popje uitkomt.”
Radicaal veranderen
Warda: “Neem de manier waarop je een vaste plek kan krijgen aan de universiteit als voorbeeld. Als je professor wilt worden, moet je publiceren, publiceren en nog eens publiceren. Daar begint het: waar moet je artikels publiceren? In wetenschappelijke tijdschriften die werken met peer review. Maar wie zit daarin? Op welke manier worden de artikels beoordeeld? Dan kom je telkens terug om dezelfde opmerkingen: die instellingen zijn met een westerse blik opgericht.”
Om dat te keren, heb je een drastische verandering nodig. “Ook dat is niet zo simpel, want je mag jezelf als universiteit niet buiten het systeem plaatsen”, legt Sibo verder uit. “Stel dat je een rector hebt die radicaal zegt: we veranderen onze hele werking en we trekken ons niets aan van wat anderen daarover denken. Dan plaats je je als universiteit buiten het systeem en verlies je het prestige dat rond de universiteit hangt. Je kan als universiteit pas dekoloniseren als de maatschappij meedoet. Tegelijkertijd heb je als universiteit een sleutelpositie om de bredere maatschappij te dekoloniseren.”
Symbolen zijn nodig
Om de maatschappij mee te krijgen, heb je symbooldossiers nodig. “Die moeten mensen doen nadenken over vastgeroeste gewoontes en tradities. Denk maar aan Zwarte Piet. Natuurlijk is dat niet meer oké, maar dat beseft nog niet iedereen. Eigenlijk moeten we streven naar een maatschappij waarin we dat intuïtief afkeuren. Maar omdat dat voor te veel mensen nog oncomfortabel is om zo ver te gaan, krijg je tegenkanting.”
Warda: “Eigenlijk zijn die dingen als het verwijderen van Zwarte Piet en het weghalen van standbeelden van koning Leopold II de ‘makkelijke zaken’. Die zouden al vanzelfsprekend moeten zijn. De roep naar dekolonisatie van onze maatschappij kwam er al veertig jaar geleden, in de jaren tachtig. We moeten echt in gang schieten.”
De initiatieven van Warda binnen de Humanities Academie kunnen daarom een begin zijn om de universiteit te dekoloniseren. “Ik ben daar wel blij om. Vooral omdat we er uitdrukkelijk voor gekozen hebben om niet meer te antwoorden op de vraag of we nog moeten dekoloniseren. Daar gaat vaak veel tijd mee verloren. Nu gaat het over: hoe pakken we die dekolonisering aan?”
Lees ook
Cruel summer? Niet voor deze UGent’er
Deze zomer kon je er niet naast kijken of lezen: aan de UGent kon je binnenkort “Taylor Swift-les” volgen. Er stak een storm van reacties op, waarvan het geknetter tot in de Verenigde Staten te horen was. In het oog van die storm: professor Elly McCausland en haar keuzevak Literature (Taylor’s version). “Het was heftig, maar ik heb ondertussen een dik vel gekregen.”
Een goed boek, wat is dat nu precies?
De zomermaanden zijn voor veel mensen leesmaanden. Maar wat maakt een boek goed? Bestaat er een ‘succesformule’ voor? We gaan te rade bij een literair expert.
UGent-gastauteur Antjie Krog: “Zonder literatuur zijn we als barbaren”
Wereldvermaard auteur Antjie Krog komt naar de UGent. Niet voor een gastcollege, wel als writer-in-residence. Ze is al meermaals getipt als kandidaat voor de Nobelprijs Literatuur en wil haar tijd als gastauteur vooral gebruiken om de rol van literatuur te benadrukken.
