Je kan nooit te gul zijn met het geven van complimentjes, toch? Maar zo goedbedoeld als ze zijn, het is minder evident dan het lijkt. Professor Bart Soenens doet aan de faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen onderzoek op het snijvlak tussen ontwikkelingspsychologie en motivatiepsychologie. Hij vertelt waarom complimenten zo delicaat zijn en waar je op kan letten bij het geven ervan.
“Zoals jij deze tekst leest, zo goed heeft nog nooit iemand een tekst gelezen.” Moeilijk te zeggen of dat compliment op waarheid gestoeld is, maar de intentie ervan is oprecht. Als het werkt, zou je de rest van dit artikel met plezier moeten lezen. “Een compliment krijgen kan de motivatie sterk verhogen. De gecomplimenteerde voelt er zich in het beste geval bekwamer door en krijgt vertrouwen in de eigen capaciteiten”, aldus professor Bart Soenens.
We kunnen de complimenten gebruiken
“Dat gevoel van competentie is volgens de zelfdeterminatietheorie één van de basisbehoeften om intrinsiek gemotiveerd te blijven. Door intrinsieke motivatie doe je activiteiten met meer plezier en hou je ze langer vol. Je voelt je beter in je vel én presteert beter.”
Nu we nog altijd regelmatig thuiswerken kan iedereen wel wat meer complimenten gebruiken. Bart Soenens: “Er is op dit moment nog altijd vrij weinig directe interactie, wat het moeilijk maakt om tussen de lijnen te lezen. Veel werknemers tasten in het duister over hoe ze presteren. Dat maakt het extra belangrijk om complimenten expliciet op mail te zetten of te benoemen in een vergadering.”
De vele valkuilen van complimenten
Toch zijn er een aantal valkuilen bij het geven van complimenten, waar je best rekening mee houdt. “Een compliment zit veel complexer in elkaar dan je denkt. Ik vergelijk het met een vaccin: dat kan ook zeer krachtig en preventief werken, mits de juiste dosering. De manier waarop, de timing en het type compliment bepaalt of het motiverend werkt.”
Soenens wijst op een eerste valkuil: “Als je een evaluatief compliment geeft, wil je iemand iets laten doen of in een bepaalde richting duwen. Stel, je geeft als ouder een compliment omdat je kind zijn of haar huiswerk maakt volgens de manier die jij wil. Dan zet het compliment vooral een verborgen agenda in de verf: ‘zie je wel dat je zo resultaat boekt’. Die sluikse bedoelingen worden snel doorzien en motiveren niet.”
Een andere valkuil is om enkel complimenten te geven op het eindresultaat. Soenens: “Stel dat je als promotor pas een compliment geeft aan je doctoraatsstudenten als een artikel effectief aanvaard is. De boodschap die je dan geeft is: het is maar als je op het einde van de rit succesvol bent en de perfectie behaalt, dat je op mijn erkenning en appreciatie kan rekenen. Zo bouw je een voorwaarde in voor complimenten en worden ze een controlerend dwangmiddel dat veel druk kan zetten. Ook voor omstanders kan het een soort neerwaartse sociale vergelijking creëren, want ook voor hen leg je die standaard: pas bij een goed eindresultaat krijg je een compliment.”
Complimenteer het proces, niet de persoon
In plaats van te focussen op het eindresultaat, is het beter om op geregelde tijdstippen lovend te zijn over de tussenstappen in een proces. Soenens onderstreept het belang van procesgerichte complimenten, eerder dan persoonsgerichte: “Complimenten over iemand als persoon, genre ‘jij bent wel echt slim’, zijn riskant. Ze geven mensen de indruk dat ze succes enkel aan stabiele persoonlijke kenmerken te danken hebben. Maar het omgekeerde geldt dan ook. Onvermijdelijk volgt er eens een tegenslag. En dan kan iemand zich net mislukt voelen en zakt hun zelfwaarde als een pudding in elkaar. Ze koppelen hun eigenwaarde dan aan het al dan niet halen van een standaard.”
“De ironie is dat iedereen de neiging heeft om een persoonsgericht compliment te geven aan mensen die al onzeker zijn. Vanuit goede bedoelingen, om die zelfwaarde op te krikken, maar dat draait uiteindelijk omgekeerd uit. Gezonder is om een compliment te geven over een concrete inspanning of strategie, zoals ‘je hebt die situatie goed aangepakt’. Zo bouw je gradueel een stabiel en authentiek gevoel van competentie op.”
Zo geef je een compliment dat motiverend werkt:
-
Gebruik een compliment niet om iets gedaan te krijgen of je eigen wil door te drukken
-
Geef een compliment over het proces, niet over de persoon
-
Spaar een compliment niet tot het einde, maar geef er gaandeweg
Lees ook
“Er zijn ontelbare manieren om een goed gezin te zijn”
Onze blik op de wereld verruimen, dat is wat Ann Buysse met haar boek ‘Zoveel tussen ons’ wil bereiken. Ze is professor en decaan van de faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen. “Ik ben nog nooit ergens zo onzeker over geweest. Vooral omdat het geen puur academisch boek is geworden. Ik heb er ook veel van mezelf in gestopt.”
Hoe (on)gezond is piekeren?
Piekeren doen we allemaal wel eens. Het kan zelfs goed zijn voor onze mentale huishouding, zegt professor Ernst Koster (vakgroep Experimenteel-Klinische en Gezondheidspsychologie). Maar het kan ook uit de hand lopen.
Van denken naar durven: over kansen grijpen en met kleine stapjes je leven veranderen
Stel: je wil iets veranderen in je leven. Stoppen met roken, vermageren, een andere job. Hoe pak je dat aan? “Denken is de eerste stap. Maar je moet vooral durven. Hoe? Door kansen te durven zien en grijpen, of door serendipiteit.”
Pakjes geven maakt gelukkiger dan pakjes krijgen
Met de feestdagen breekt er een periode aan van cadeaus uitwisselen. En hoezeer je ook uitkijkt naar het uitpakken ervan, het echte geluk zit niet in wat je krijgt. Professor Alain Van Hiel, sociaal psycholoog aan de UGent, is duidelijk: het geven van pakjes maakt ons gelukkiger dan het ontvangen ervan.
