We schrijven 2016. Donald Trump voert een bikkelharde campagne, waarin hij de mainstream media meer dan eens ‘fake news media’ noemt. De term ‘fake news’ gaat een eigen leven leiden en wordt te pas en te onpas gebruikt.
“En te vaak onjuist”, zeggen onderzoekers dr. Kristin Van Damme, Glen Joris en Bart Vanhaelewyn, “wat een nog veel groter probleem is dan fake news zelf.” In het project newsDNA onderzoeken ze hoe mensen met meer uiteenlopende meningen in aanraking kunnen komen en zo beter kunnen inschatten wat waar is en wat niet.
Voor welke uitdaging staan we precies?
Kristin Van Damme: “Er is meer informatie dan ooit voorhanden. Dat maakt het moeilijk om te weten wat betrouwbaar is en wat niet. Hoor je voldoende alternatieve stemmen, zijn die waardevol of verspreiden ze foute informatie? Betrouwbare informatie herkennen is dus een probleem.”
Bart Vanhaelewyn: “Dat komt omdat er steeds meer spelers, zoals politici en bedrijven, rechtstreeks met hun publiek communiceren en dus de middle man overslaan: journalisten. Net zij zijn opgeleid om feiten te checken, informatie te kanaliseren en je correcte informatie voor te schotelen. De verantwoordelijkheid om de juiste bronnen te kiezen, ligt dus meer en meer bij het publiek zelf. Welke zijn relevant? Welke bekijk je eerder kritisch? Je kan als individu onmogelijk over alles voldoende weten om zelf een gefundeerde beslissing te maken.”
En in die massa informatie duikt de term ‘fake news’ vaak onterecht op?
Bart: “We zijn het gewoon om alles in vakjes te stoppen: het is of juist of fout. We denken dat er maar één werkelijkheid is. Dan is het gemakkelijk om te zeggen dat de mening van de ander ‘fake news’ is, zoals Trump steevast doet. De werkelijkheid is veel complexer. Interpretaties verschillen door een ander wereldbeeld, andere ervaringen. Fake news is nu vaak gewoon een dooddoener om, als je geen argumenten meer hebt, een discussie te stoppen.”
Kristin: “Fake news is bewust foutieve informatie verspreiden voor persoonlijk of commercieel gewin, in een jasje dat er uitziet als nieuws. Dat is dus niet hetzelfde als wat journalisten naar buiten brengen op basis van foute informatie die ze kregen. Dan hebben we het over desinformatie of ‘nieuws met foutieve informatie’, geen fake news.”
Het lijkt bijna een taalkwestie, maar het heeft wel degelijk grote gevolgen?
Kristin: “Van journalisten mogen we nog altijd verwachten dat ze pas nieuws brengen als het door twee bronnen is bevestigd. En in de zogeheten ‘factchecks’ controleren ze ook beweringen die rechtstreeks naar buiten gebracht zijn. Door alles op dezelfde lijn te zetten en consequent ‘fake news’ te roepen, creëer je eigenlijk het beeld dat ook journalisten bewust verkeerd informeren. En zo haal je het vertrouwen in het nieuws naar beneden.”
Onterecht ‘fake news’ gebruiken is dus een groter probleem dan fake news zelf?
Kristin: “Inderdaad. We zien het vertrouwen in de traditionele media jaar na jaar verder afnemen.”
Bart: “Aan de andere kant is écht fake news bij ons zeker niet te minimaliseren. Er zijn voldoende voorbeelden in ons land. Als ik zie hoe bepaalde berichten als nieuws worden verspreid, met de bedoeling om mensen fout te beïnvloeden of een bepaalde ideologie te promoten, dan is er echt wel een probleem.”
Jullie werken aan een oplossing in newsDNA, een algoritme dat beide zaken aanpakt door mensen breder te informeren. Wat zit er precies achter?
Glen Joris: “Je kan niet verwachten dat mensen over alles geïnformeerd zijn, maar je moet ze wel in aanraking laten komen met alle meningen. Daar zit momenteel een hiaat, want de huidige algoritmes van nieuwssites werken op basis van commerciële criteria: populariteit en interesses. Ze houden geen rekening met de nieuwsinhoud. Met newsDNA onderzoeken we hoe mensen reageren als ze aanbevelingen krijgen op basis van inhoud. Lees je veel linkse standpunten, dan zal ons systeem je ook meningen van de andere kant van het politieke spectrum aanbevelen. De discussie over de sluiting van de kerncentrales is een goed voorbeeld."
"Als jij vindt dat ze moeten sluiten, lees je vermoedelijk vooral artikels die dat standpunt bevestigen. Met commerciële nieuwsalgoritmes is de kans zelfs klein dat je artikels voorgeschoteld krijgt die het tegengestelde beweren. Wij willen dat net wel doen, zelfs als het mensen schoffeert of ze meteen wegklikken. Bovendien draait niet het hele onderzoek om andere suggesties voor artikels, maar geven we mensen ook inzicht in wat ze lezen. Hoeveel artikels ze gelezen hebben, in welk spectrum die zich bevonden. Bewustmaking dus.”
Bart: “Als je geconfronteerd wordt met verschillende meningen gaan mensen beseffen dat niet elke andere opinie fake news is. Zo kom je ook tegemoet aan het verkeerdelijk gebruik van die term. één probleem kan je niet vanuit één standpunt benaderen. Er zijn altijd meerdere meningen en mogelijke manieren om naar iets te kijken.”
Hoe kan je zoiets meten?
Kristin: “Het grootste probleem dat we hebben, is beslissen wat ‘diversiteit’ is. Hoe meet je dat iemand diverser heeft gelezen dan ervoor? Dat is complexer dan we dachten. Het klinkt zo simpel nochtans (lacht).”
Glen: “Je moet aanduiden wat linkse en wat rechtse artikels zijn. Dat kun je doen op basis van inhoud, maar ook de tone of voice speelt mee. Welke terminologie gebruikt de journalist? We krijgen teksten aangeleverd van alle grote mediagroepen, die we bundelen op ons eigen platform. In het begin gebeurt de labeling manueel, maar op termijn gaat dat via machine learning, automatisch dus. We starten binnenkort met het uittesten van het algoritme. In het slechtste geval blijkt dat lezers weerstand bieden en vasthouden aan hun eigen interesses en andere keuzes maken dan wij hen voorschotelen.”
De basis van het algoritme is dus bepaald door een persoon. Dat stelt je voor moeilijke keuzes?
Glen: “Absoluut. We hebben bepaald wat diversiteit is, maar hoe divers ga je in bijvoorbeeld politieke standpunten? Geef je elke politieke partij evenveel kans om aan bod te komen? Of geef je grote partijen – met meer zetels in het parlement – een hogere waarde? Zulke keuzes mag je niet onderschatten. De mediagroepen moeten het algoritme ook willen installeren. Commerciële belangen spelen mee. Wij zullen de gulden middenweg moeten vinden tussen artikels aanbevelen die aansluiten bij de overtuiging van de lezer en artikels met andere meningen.”
Lees ook
Plottwist in Hollywood: moeten filmawards meer aandacht hebben voor diversiteit?
De Oscars zijn nog steeds de belangrijkste filmprijzen ter wereld. Maar er is ook jarenlange kritiek op het gebrek aan diversiteit en inclusie bij de awards. Ondertussen zijn diversiteitscriteria aangescherpt, maar hoe effectief zijn deze maatregelen eigenlijk?
Van de UGent naar Hollywood: deze drie alumni winnen een Academy Award
Op 23 februari liepen drie UGent-alumni over de rode loper in Hollywood om een prestigieuze award in ontvangst te nemen van de Academy of Motion Picture Arts and Sciences, bekend van de Oscars.
Streamen, online of klassiek tv-kijken... Hoe weet je nog waar gekeken?
Wereldwijd woedt er een echte platformmanie: videostreamingplatforms schieten als paddenstoelen uit de grond. Maar welk platform kies je nu het beste? En gooien we dat klassiek tv-abonnement beter overboord?
Schamper: het studentenblad waarvan de politie ooit de telefoon afluisterde
Maatschappijkritisch en niet weinig een luis in de pels van de UGent. Af en toe op ramkoers met een rector en zelfs de politie, zet 'hét onafhankelijk studentenblad van de Universiteit Gent' geregeld iets in gang.
